بیماریهای زنان زایمان و نازایی

وب لاگ رسمی دکتر رویا پورقربان جراح و منخصص زنان زایمان و نازایی بورد تخصصی از دانشگاه تهران

بیماریهای زنان زایمان و نازایی

وب لاگ رسمی دکتر رویا پورقربان جراح و منخصص زنان زایمان و نازایی بورد تخصصی از دانشگاه تهران

سرطان دهانه رحم

*
*
*
*
 
*
*
*

 

*
*
*
*
*
*
*
*
*

 

 

 سرطان دهانه رحم : 

 
 

 سرطان دهانه رحم که دومین سرطان شایع خانمها در سراسر جهان است، پس از ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم ، ایجاد میشود. فاصله زمانی بین تبدیل ضایعات پیش سرطانی به سرطان واقعی ، طولانی وحداقل 5سال است . از این رو استفاده از روش بیمار یابی این سرطان که به وسیله ی بررسی سلولهای ریزش شده دهانه رحم ایجاد میشود دردرمان ضایعات ، قبل از سرطانی شدن اهمیت ویژه ای دارد.

استفاده وسیع از بیماریابی که به وسیله ی تست پاپ اسمیر یا تست سلول شناسی دهانه رحم امکان پذیر است، باعث کاهش 70درصد مرگ ومیر ناشی از سرطان دهانه رحم طی 50 سال اخیردر کشورهای پیشرفته شده است؛ درحالیکه در کشورهای درحال توسعه به دلیل عدم اطلاع از روش بیماریابی ودر مواقعی ، عدم امکان انجام آن به صورت گسترده در سطح جامعه ، کاهش مرگ ومیر ناشی از سرطان دهانه رحم به این اندازه نیست.

عوامل خطر سازسرطان رحم چیست؟ به چه دلیل ایجاد میشود؟

مطالعات متعدد نشان داده اند که سرطان دهانه ی رحم وضایعات پیش سرطانی آن مشخصات یک بیماری مقاربتی رادارد . نادر بودن این بیماری در راهبه ها وشیوع آن در زنان روسپی نشان دهنده ی این است که فعالیت
جنسی ، سن اولین مقاربت وتعداد شرکای جنسی نقش مهمی در ایجاد این بیماری دارند.

محققین نشان داده اند که شیوع سرطان دهانه ی رحم در خانمهایی با
حاملگی متعدد ( بیش از 10 حاملگی) وشرکای جنسی متعدد بیشتر از 5 برابر است.

آیا عامل ویروسی یا باکتریایی خاصی در سرطان دهانه رحم شناخته شده است؟

بله، عامل ایجاد کننده سرطان دهانه ی رحم و ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم ، ویروسی بنام ویروس پاپیلوم انسانی است که در اثر مقاربت
جنسی منتقل می شود .

طی 15الی20 سال اخیر شواهد فراوانی برنقش ویروس پاپیلوم انسانی در ایجاد سرطان دهانه رحم وضایعات پیش سرطانی قبل از آن تاکید داشته است .

تا کنون بیش از 60نوع از این ویروس شناخته شده است که حداقل 20 نوع آن در دستگاه تناسلی وجود دارند ومطالعات متعددی همراهی این ویروس وسرطان دهانه رحم را نشان داده اند. این ویروس به طور کلی به 3 گروه تقسیم بندی میشود:

1- گروه با خطر کم که شامل انواع 6،11،42،43،44 ویروس پاپیلوم انسانی است که در ایجاد زگیل تناسلی نقش دارند.

2- گروه با خطر متوسط که شامل ویروسهای نوع 31،33،51،35،52 پاپیلوم انسانی است.

3- انواع خطر ناک شامل 16،18،45،46 است.

عمده خطرایجاد سرطان دهانه رحم متوجه الودگی با ویروس شماره 16-18 پاپیلوم انسانی است؛بطوریکه ثابت شده است خطر نسبی ایجاد سرطان با این دو ویروس 11درصد وعفونت ناشی از سایر انواع معادل 5/3 درصد است.

عامل مستعد کننده غیر
جنسی سرطان دهانه ی رحم کدامند؟

اعتیاد بیمار ویا همسر وی به سیگار ، احتمال سرطان دهانه رحم را بیشتر می کند. عامل دیگر رژیم وعادت
غذایی است ؛ بطوریکه کمبود ویتامین َAوC وفولات باعث استعداد بیشتر ابتلا به سرطان دهانه رحم شده ودر نتیجه استفاده از رژیمهای غذایی حاوی این مواد پروتئینی باعث پیشگیریاز بروز سرطان دهانه رحم میشود.

سطح اجتماعی – اقتصادی پائین و عدم رعایت
بهداشت نیز از عوامل مستعد کننده این نوع سرطان است .ارتباط استفاده از قرصهای پیشگیری از بارداری وبروز سرطان دهانه ی رحم ثابت نشده است؛ اگر چه مطالعات نشان داده اند که استفاده طولانی مدت از قرصهای پیشگیری از بارداری خطر ابتلا به سرطان دهانه ی رحم را 3/1 برابر نسبت به افرادی که از روشهای ممانعتی پیشگیری از بارداری استفاده می کنند، افزایش میدهد.

علایم سرطان دهانه ی رحم چیست ؟

شیوع سنی سرطان دهانه رحم در سنین 45-50 سالگی است . سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه کاملا بدون علامت بوده وتنها با بررسی سلولهای ریزش کرده از دهانه ی رحم (تست پاپ اسمیر) قابل تشخیص است. در مراحل پیشرفته ی بیماری شایع ترین شکایت ، خونریزی غیر طبیعی واژینال است. این خونریزی ممکن است به صورت خونریزی بین دو عادت ماهیانه ،
خون ریزی پس از نزدیکی و یا خونریزی پس از دوش وارژینال باشد. گاهی ترشحات بدبو ، رقیق وخونی نیز وجود دارد.

در مراحل پیشرفته ی بیماری فشار یا درد لگنی وجود دارد . انتشار تومور سرطانی به عروق لنفاتیک اطراف رشته های عصبی باعث درد میشود که به صورت درد سیاتیک است، همچنین در مراحل پیشرفته اختلال کار روده ، مثانه، وورم در پاها دیده می شود.

بیمار یابی سرطان دهانه رحم چگونه است؟

دهانه رحم بهترین عضو برای بررسی سلولی است . توصیه ی انجمن بین المللی سرطان بانوان برای بیماریابی سرطان دهانه رحم انجام تست پاپ اسمیر و معاینه لگنی به صورت سالیانه در همه خانم هایی است که از نظر
جنسی فعال بوده و بالای 18 سال سن دارند . بعد از سه بار آزمون پی در پی یا بیشتر تست پاپ اسمیر وطبیعی بودن آن ، با پزشک معالج میتوان فواصل انجام ازمایش را بیشتر کرد.

اگر تست پاپ اسمیر به صورت مرتب انجام نشود چه خطراتی بانوان راتهدید میکند ؟

خطر سرطان دهانه رحم در خانمهایی که به مدت سه سال یا بیشتر بیمار یابی نشده اند ، 9/3 بیشتر از کسانی است که به صورت سالیانه بیمار یابی میشوند وبرای کسانی که در مدت 10 سال اخیر بیمار یابی نشده اند ، خطر ابتلا 3/12 برابر بیشتر است . اهمیت تست پاپ اسمیر تا بدانجا است که حتی طی دوران
بارداری هم توصیه میشود ، بدون اینکه هیچگونه خطری برای ادامه بارداری داشته باشد .

در مورد انجام تست پاپ اسمیر بیماران چه نکاتی را باید در نظر بگیرند؟

1) بهتر است تست پاپ اسمیر بعد از اتمام عادت انجام شود ودر خلال آن به هیچوجه انجام نشود.

2) 24 ساعت قبل از انجام تست پاپ اسمیر از دوش واژینال استفاده نشده باشد .

3) یک هفته قبل از انجام تست از داروهای واژینال استفاده نشده باشد .

در ضمن چون حدود 20 درصد از موارد تست پاپ اسمیر جواب منفی کاذب دارد ، یعنی با وجود این بیماری این آ زمایش نمی تواند این بیماری را تشخیص دهد ، در صورت شک به بیماری دهانه رحم، برای مثال وجود ضایعه غیر طبیعی روی دهانه رحم که به وسیله پزشک دیده شده و یا علائم بالینی به صورت خونریزی بعد از مقاربت ویا ابتلا به زگیل های تناسلی که به دلیل عفونت ناشی از انواع ویروس پاپیلوم انسانی ایجاد می شود ، بررسی دقیق تر با میکروسکوپ سه بعدی به نام کولپوسکوپ ضروری است.

روشهای قطعی تشخیص سرطان دهانه رحم چیست؟

اگر در تست پاپ اسمیر وبررسی سلولی ، تغییرات غیر طبیعی به وسیله آسیب شناسی دیده شود باید نمونه بافت دهانه رحم زیر میکروسکوپ سه بعدی (کولپوسکوپی) بررسی شود ؛ در صورتیکه در بررسی میکروسکوپی تمام نواحی در معرض خطر قابل رویت بود ، نمونه بافت از محل مشکوک تهیه شده ودرمان بر اساس شدت بیماری شروع می شود.

در مواردی که در بررسی با کولپوسکوپ تمام ناحیه در معرض حطر قابل رویت نباشد یا تشخیص بافتی با این روش مبهم باشد از تمام نواحی در معرض خطر نمونه گیری می شود که این روش در اتاق عمل انجام می شود .با این روش که هم تشخیصی است وهم درمانی ، میتوان سرطان دهانه رحم را در مراحل اولیه کشف کرد.درمان سرطان رحم در این مرحله بدون هیچگونه تاثیر در طول عمر انسان امکان پذیر است .

بدین ترتیب با انجام به موقع تست پاپ اسمیر و معاینه ماهیانه می توان از بروز سرطان دهانه رحم پیشگیری کرد.

 

 

 

سرطان رحم( اندومتر - سرویکس)

 

سرطان رحم : 

باید توجه داشته باشید که بعلت وجود دو نوع بافت در ساختمان رحم سرطانهای رحم بدو نوع سرطان سرویکس(دهانه رحم ) و سرطان اندومتر(لایه داخلی رحم) تقسیم میشود که روشهای تشخیص - درمان و پیش آگهی هر کدام متفاوت است در زیر هر دو نوع این کانسر ها بتفضیل توضیح داده میشود .  

 

 

۱) سرطان دهانه رحم (کانسر سرویکس)  

رشد سرطانی در انتهای تحتانی سرویکس را سرطان سرویکس گویند .

سن : بیشترین شیوع بین 65- 45 سالگی است .

نحوۀ زندگی : تماس جنسی در سنین پایین بدون استفاده از کاندوم ، تعدد افراد در ارتباطات جنسی بدون استفاده از کاندوم و سیگار از عوامل خطر می باشند .

ژنتیک : عامل قابل توجهی به شمار نمی آید .

سرطان سرویکس یکی از شایعترین سرطانها است که خانمها به آن مبتلا می شوند . در بریتانیا سالانه بیش از 4000 مورد جدید گزارش می شود . به هر حال این سرطان یکی از انواع سرطانی است که می توان با غربال سازی عادی از آن جلوگیری نمود . سرطان سرویکس معمولاً به کندی رشد می نمایند . در مرحله قبل از سرطانی شدن ، سلولهای سرویکس به تدریج از شکل خفیف غیر طبیعی به شکل شدید غیر طبیعی بودن تغییر می یابند که به این حالت دیسپلازی گویند . این تغییرات توسط آزمایش اسمیر سرویکس می تواند مشخص گردد و امکان درمان را قبل از سرطانی شدن به فرد می دهد .

علل بیماری

علت سرطان سرویکس نامشخص است ، اما گواهی دال بر این فرضیه وجود دارد که تغییرات سلولی در سرویکس با بعضی انواع پاپیلوما و ویروس انسانی ( HPV ) مرتبط می باشد . این ویروس در اثر مقاربت بدون استفاده از پوشش کاندوم منتقل می شود و خطر ابتلا به سرطان سرویکس افزایش می یابد و این در صورتی است که فرد مقاربت در سنین پایین بدون استفاده از کاندوم داشته باشد یا با افراد مختلف بدون پوشش کاندوم مقاربت نماید . سیگار نیز عامل خطری برای ابتلا به سرطان سرویکس است . خانمهایی که ایمنی آنها کاهش یافته یا داروهای ایمونوساپرسانت ( تضعیف کننده ایمنی ) Immunosuppressant استفاده می کنند در معرض خطر ابتلا به این سرطان می باشند .

علائم بیماری

سرطان سرویکس همیشه ایجاد علائم نمی نماید . به هر حال در بعضی خانمها ممکن است خونریزی غیر طبیعی واژینال ، به خصوص پس از مقاربت جنسی وجود داشته باشد . از آنجائیکه سرطان پیشرونده است ، علائم بعدی عبارتند از :

  • ترشحات آبکی ، خون آلود شدید و بد بو از واژن
  • درد لگن
  • درد به هنگام مقاربت

در صورت عدم درمان ، سرطان سرویکس ممکن است به رحم منتشر شده و سپس غدد لنفازی لگن را مبتلا سازند . سرانجام سرطان ممکن است به بخشهای دیگر بدن نظیر کبد و ریه دست اندازی نماید .

تشخیص بیماری

در صورتیکه پزشک مشکوک به وجود سرطان سرویکس در فردی گردد ، آزمایش اسمیر انجام خواهد داد . اگر این آزمایش وجود سلولهای غیر طبیعی را نشان داد ، پزشک کلپوسکوپی انجام خواهد داد که در این اقدام سرویکس از طریق دوربینی که قدرت بزرگنمایی دارد بررسی شده و نواحی غیر طبیعی کنترل می گردند . نمونه ای از بافت سرویکس در طی این اقدام برداشته شده و جهت آزمایشات میکروسکوپی برای یافتن سلول سرطانی فرستاده می شود . در صورت تشخیص سرطان سرویکس ، آژمایشات تکمیلی جهت بررسی وجود متاستاز به سایر قسمتها انجام می شوند . این آزمایشات شامل رادیو گرافی قفسه سینه یا MRI از قفسه سینه جهت بررسی ریه ها و آزمایشات خون و CTاسکن شکم جهت ارزیابی عملکرد کبد خواهد بود .

درمان بیماری

درمان بیماری به مرحله بیماری و پیشامدهای خاص آن بستگی دارد . در صورتیکه سرطان محدود به سرویکس باشد و فرد قصد بچه دار شدن داشته باشد ، ممکن است فقط نواحی مبتلا برداشته شوند . اما اغلب در طی یک عمل هیسترکتومی ، سرویکس و رحم برداشته خواهند شد . در صورتیکه گسترش بیماری به رحم ، ممکن است برداشتن رحم به همراه لوله های رحم ، تخمدانها ، قسمت فوقانی واژن و غده های لنفازی نزدیک به آن قسمت ضرورت داشته باشد . در صورتی که خانمی در سنین قبل از یائسگی باشد ممکن است تخمدانها برداشته نشوند . زیرا تخمدانها عمل تولید هورمونهای جنسی را به عهده دارند و برداشتن آنها موجب یائسگی زود رس می گردد . در صورتیکه سرطان به سایر قسمتهای بدن گسترش یافته باشد ، رادیو تراپی و گاهی شیمی درمانی نیاز است .

پیش آگهی

در صورتیکه سرطان سرویکس تشخیص داده شده و سریعاً درمان شود ، اغلب تمامی خانمها بطور کامل بهود می یابند . به هر حال اگر بیماری به قسمت پشت سرویکس گسترش یافته باشد ، مرگ و میر دو پنجم می باشد.

آزمایش اسمیر روتین و درمان زود رس سلولهای غیر طبیعی سرویکس به مقدار قابل ملاحظه ای افزایش سرطان سرویکس را در دنیا کاهش داده است .

علاوه بر انجام آزمایشات اسمیر بطور عادی ، بایستی سعی نمود خطر ابتلا به این سرطان را بوسیله نکشیدن سیگار و استفاده از روشهای ضد بارداری باریرbarrier   ( مثل کاندوم ) کاهش داد .

 
 ۱ ) سرطان رحم  (  cancer of Uterus (اندومتر  

به تومور سرطانی که در لایه داخلی رحم رشد می نماید ، سرطان رحم گویند .

سن : بین 65- 55 سالگی شایع است .

نحوۀ زندگی : چاقی و نداشتن فرزند از عوامل خطرند .

ژنتیک : عامل قابل توجهی به شمار نمی آید .

سرطان رحم شایعترین سرطان دستگاه تولید مثل زنانه در بریتانیا می باشد و هر ساله حدود 3500 مورد جدید تشخیص داده می شود . اغلب سرطانهای رحم در بافت آندومتر ( لایه داخلی رحم ) رشد می نمایند به ندرت سرطان در دیواره عضلانی رحم ایجاد می شود .

علل بیماری

علت سرطان رحم نا مشخص است . این بیماری بیشتر در سنین 65- 55 سال شایع است و بیشتر در افرادی که افزایش هورمون استروژن دارند یا قبلاً داشته اند دیده می شود . افزایش هورمون استروژن ممکن است موجب افزایش وزن و چاقی و بیماریهای خاصی نظیر سندرم تخمدان پلی کیستیک شود . این سرطان بیشتر در خانمهایی که یائسگی دیررس داشته اند ( پس از 52 سالگی ) یا هرگز فرزندی نداشته دیده می شود .

علائم بیماری

علائم سرطان رحم متفاوت و متنوع است و بستگی به این دارد که آیا سرطان قبل یا بعد از یائسگی ایجاد شده باشد . این علائم عبارتند از :

  • در خانمها قبل از یائسگی، پریود شدیدتر از حد طبیعی است یا خونریزی بین دو پریود وجود دارد و یا پس از مقاربت خونریزی ایجاد می شود .
  • در خانمها بعد از یائسگی ، خونریزی واژینال که ممکن است از لکه بینی تا خونریزی شدید متغیر باشد ، دیده می شود .

در صورت عدم درمان ، سرطان رحم ممکن است به لوله های رحم و تخمدانها و سایر اعضاء مانند ریه ها و گاهی کبد منشتر شده و گسترش یابد .

تشخیص بیماری

در صورتیکه پزشک با توجه به علائم ، مشکوک به سرطان رحم شد ، معاینه لگنی صورت می گیرد . در طی معاینه یک نمونه کوچک از بافت آندومتر جهت بررسی وجود سلولهای سرطانی برداشته می شود . پزشک همچنین ممکن است سونوگرافی انجام دهد . با وارد کردن یک میله ( prob ) به داخل واژن ضخامت لایه داخلی رحم را اندازه می گیرد . ضخامت بیشتر از حد نرمال لایه داخلی رحم می تواند دلیل وجود یک سرطان رحم باشد . در صورتیکه این آزمایشات قطعی نباشد ، ممکن است هیستروسکوپی نیاز باشد که این عمل یک تکه بزرگ از بافت رحم برداشته می شود . نمونه هایی از آندومتر جهت بررسی سلولهای سرطانی تحت بررسی میکروسکوپی قرار می گیرند . در طی هیستروسکوپی پزشک قادر خواهد بود به طور مستقیم هر گونه ناهنجاری مشهود آندومتر را بررسی نماید . در صورتیکه سرطان رحم تشخیص داده شد، آزمایشاتی انجام خواهد شد تا در صورت انتشار ، سرطان مشخص گردد . برای مثال ممکن است رادیوگرافی قفسه سینه یا MRI قفسه سینه جهت بررسی ریه ها انجام شود . ممکن است آزمایشات خون به منظور بررسی و ارزیابی عملکرد کبد انجام شود .

درمان بیماری

درمان سرطان رحم بستگی به مرحله ای دارد که سرطان در آن مرحله تشخیص داده می شود و نیز به این بستگی دارد که آیا سرطان به سایر قسمتها متاستاز داده است یا خیر .

در اغلب خانمها ، تومور توسط هیسترکتومی قابل درمان می باشد . در این عمل تومور به همراه رحم از طریق جراحی برداشته می شود . معمولاً تخمدانها و لوله های رحمی نیز همزمان با این عمل برداشته می شوند . علاوه بر این نمونه های از غدد لنفاوی نزدیک لگن برداشته و مورد بررسی میکروسکوپی قرار می گیرند تا در صورت انتشار متاستاز تومور سرطانی ، درمانهای بعدی در صورت نیاز انجام شود . ممکن است پس از جراحی رادیوتراپی به منظور از بین بردن سلولهای سرطانی در غدد لنفاوی فرد باید شیمی درمانی شود و هورمون پروژسترون تجویز شود . زیرا باعث کند شدن رشد سلولهای سرطانی می گردد . پس از درمان به طور مرتب فرد مبتلا مورد آزمایشاتی جهت بررسی علائم از نظر تغییرات در نمونه های سلولی برداشته شده از قسمت بالای واژن ( قله واژن ) قرار خواهد گرفت .

 پیش آگهی سرطان رحم بستگی به این دارد که درمان در مراحل اولیه این بیماری قبل از انتشار و متاستاز آن به سایر قسمتهای بدن انجام شود یا خیر . حدود چهار پنجم خانمهایی که در مراحل اولیه ، درمان می شوند طول عمری حدود 5 سال بیشتر دارند