بیماریهای مقاربتی از بیماریهای خیلی شایع در جهان هستند. این بیماریها به طور عمده در نتیجه تماس جنسی با فرد آلوده و یا از طریق مادر آلوده به کودک منتقل می شوند. ولی ممکن است استفاده از سرنگ و سوزن مشترک در معتادان تزریقی نیز سبب ابتلا به این بیماریها گردد.
بر اساس برآورد سازمان جهانی بهداشت بیشتر از ۳۳۰ میلیون مورد جدید بیماریهای مقاربتی قابل درمان از جمله سیفیلیس و سوزاک سالانه در دنیا بروز می نماید و در واقع روزانه شاهد بروز حدود یک میلیون مورد جدید از بیماریهای مقاربتی در دنیا هستیم.
طبق گزارش منابع معتبر جهانی، بیماریهای آمیزشی در دنیا رو به افزایش است و نظر به مسری بودن این بیماریها و عوارض ناشی از عدم درمان و پیشگیری آن، کنترل بیماریهای آمیزشی ضروری می باشد.
چون بیماریهای منتقله از راه تماس جنسی موضوع حساسی است و صحبت کردن آشکار در مورد آنها، در کشورهای مختلف از جمله ایران آسان نیست و سبب بدنامی می شود ، بیماران یا به موقع برای درمان مراجعه نمی کنند و یا برای درمان به درمانگران سنتی مراجعه می کنند. لذا به خوبی معالجه نمی شوند و سبب انتقال و گسترش بیماری می شوند.
در صورت بی توجهی و عدم درمان به موقع این بیماریها، ممکن است عوارض جدی مانند نازایی ، حاملگی خارج از رحم ، سرطان گردن رحم، خونریزی شدید و پارگی لوله های رحمی پیش آید که منجر به مرگ هم می شود. در دو سوم یا بیشتر زنان باردار مبتلا به سیفیلیس اولیه عفونت از طریق جفت به جنین سرایت می کند. عواقب بیماریهای مقاربتی فقط به خود بیماران محدود نمی شود . اگر زنان باردار ،مبتلا به بیماریهای آمیزشی شوند، ممکن است پی آمدهایی نظیر سقط خود به خود ، تولد زودرس ، مرده زایی ، مرگ داخل رحم، تولد با وزن پایین و عفونت چشمها و ریه ها در جنین و نوزاد ایجاد شود.
ابتلا به بیماریهای آمیزشی ، خطر آلودگی به ویروس ایدز را افزایش می دهد و موجب بروز بیماری ایدز و مرگ بیماران می شود.
بیماریهای مقاربتی قابل پیشگیری و درمان هستند.
تعریف
بیماریهای مقاربتی از انواع بیماریهای واگیردار هستند که به طور عمده از طریق آمیزش جنسی با فرد آلوده انتقال می یابند.انتقال از مادر آلوده به نوزاد و از راه خون هم امکان دارد. این بیماریها توسط تعدادی از عوامل بیماریزا ایجاد می شوند که باعث بروز علائمی مانند ترشحات مجرای ادرار در مردان ، ترشح مهبل در زنان ، زخم در ناحیه تناسلی ، درد در قسمت تحتانی شکم در زنان ، تورم و قرمزی بیضه و تورم غدد لنفاوی در کشاله ران می گردد. در بعضی ها ، بخصوص در زنان ممکن است عفونت ، علامتی ایجاد نکند.
کنترل بیماریهای مقاربتی به سه دلیل زیر دارای اهمیت است:
- به علت دامنه و گسترش این بیماریها
- به علت ایجاد عوارض جدی
- به علت ارتباط بین بیماریهای منتقله از راه مقاربت و آلودگی به ویروس ایدز
دو نوع از بیماریهای مهم مقاربتی سوزاک و سیفیلیس هستند. بیماری ایدز هم در این طبقه بندی جای دارد، هر چند که ایدز از طریق غیر آمیزشی هم منتقل می شود.
عوامل بیماری زا
بیش از ۲۰ موجود زنده میکروسکوپی مختلف از جمله باکتری، قارچ ، انگل ، ویروس و … سبب بیماریهای مقاربتی می شوند، ولی معمولاً علائم و نشانه های یکسانی ایجاد می کنند مثلاً ترشح از مجرای آلت در مردان و ترشح مهبل در زنان و زخم تناسلی از علائم شایع بیماریهای آمیزشی است.
راههای سرایت
چنانچه از نام بیماریها پیداست، راه اصلی انتقال بیماریهای آمیزشی ، نزدیکی جنسی (مهبلی یا مقعدی) با فرد آلوده است. سایر راههای انتقال عبارتند از:
- از مادر آلوده به نوزاد در حین حاملگی ، در زمان زایمان و یا بعد از تولد
- از راه انتقال خون و فرآورده های خونی آلوده و اشتراک در سرنگ و سوزن تزریقی آلوده
مهم است بدانیم که شریک جنسی آلوده ممکن است دارای علامت نباشد و نداند که بیمار است و سبب انتقال و گسترش بیماری گردد.
بیماریهای مقاربتی ، خطر آلودگی به ویروس ایدز را افزایش می دهند.
رفتارهای زیر احتمال انتقال بیماری را افزایش می دهد:
- داشتن بیش از یک شریک جنسی
- داشتن شریک جنسی که دارای شرکای جنسی متعدد است.
- داشتن انحراف جنسی و نزدیکی با افراد فاسد و بدکاره
- عدم استفاده از کاندوم در هر یک از شرایط یادشده در بالا
راه های ورود عوامل بیماریزا معمولاً از طریق اندامهای تناسلی، مجاری ادراری ، مخاط دهان و مقعد ، پوست خراش یافته و خون است.
در زنان و نیز در مردان، بیماریهای قابل انتقال از راه مقاربت در گروه سنی ۱۵- ۳۰ سال در بالاترین حد است و در سنین بعدی کاهش پیدا میکند.
عوامل اجتماعی که بر انتقال این نوع بیماریها تأثیر می گذارند عبارتند از:
تأخیر در درمان بیماریهای منتقله از راه مقاربت به دلایل زیر:
۱. زنان مبتلا اغلب علامت ندارند. حدود ۸۰% زنان آلوده به سوزاک ممکن است بدون علامت باشند.
۲. ترس از بدنامی ممکن است مردم را به سرپوش نهادن وادارد و این خود سبب افزایش و گسترش آلودگی می شود.
۳. ممکن است امکانات بهداشتی – درمانی در دسترس نباشد و یا بیماران استطاعت پرداخت هزینه خدمات را نداشته باشند.
۴. ممکن است مردم ترجیح دهند برای اجتناب از بی آبروئی ، به درمانگران سنتی مراجعه کنند.
۵. بالاخره ممکن است داروهای لازم را به طور کامل مصرف نکنند . درمان موثر وقتی امکان پذیر است که بیماران دوره درمان را کامل کنند.
همراه نیاوردن شرکای جنسی برای درمان
کوتاهی در استفاده از کاندوم برای فعالیت امن جنسی
علاوه بر عوامل اجتماعی و رفتاری یاد شده در بالا، عوامل زیر هم در انتقال بیماریهای مقاربتی موثرند:
سن:
ماهیت مخاط مهبل و دهانه رحم در زنان جوان، آنها را برای آلوده شدن بسیار مستعد می سازد. زنان جوان وقتی بسیار زود ازدواج می کنند و یا از نظر جنسی فعال می شوند، مخصوصاً در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
جنس:
بیماریهای مقاربتی ابتدا از طریق تماس جنسی درون مهبلی به زنان منتقل می شود. زنان راحت تر و سریعتر از مردان به بیماریهای مقاربتی مبتلا می شوند.
ختنه:
مردان ختنه شده کمتر از مردان ختنه نشده به بیماریهای مقاربتی مبتلا می شوند.
ازدواج دیرهنگام
در اکثر جوامع افراد معینی ممکن است وجود داشته باشند که اختصاصاً در مقابل بیماریهای آمیزشی آسیب پذیر باشند و عبارتند از:
دختران نوجوانی که از نظر جنسی فعال هستند.
زنانی که دارای چند شریک جنسی هستند.
زنان بدکاره و فاسد و مشتریان آنها
مردان و زنانی که شغل آنها ایجاب می کند که از خانواده خود دور باشند و شرکای جنسی دائمی در درازمدت ندارند.
علائم
مهمترین علائم و شکایات بیماران مبتلا به بیماریهای مقاربتی عبارتند از:
- ترشح غیرعادی از مجرای تناسلی زن ( افزایش مقدار، تغییر بو و رنگ)
- سوزش ، خارش و درد در هنگام مقاربت زنان
- هرگونه زخم و یا ضایعه تناسلی
- درد در قسمت تحتانی شکم و درد واضح لگنی در زنان
- تورم (برآمدگی) دو طرفه یا یک طرفه غدد لنفاوی در کشاله ران
- درد، قرمزی و تورم در بیضه ها
- قرمزی، ترشح و تورم چشم در نوزادان
بیماریهای قابل انتقال از طریق مقاربت در زنها، معمولاً علامتی ایجاد نمی کنند و یا علائم خفیف دارند. بنابر این زنها کمتر برای درمان مراجعه می کنند. ۸۰% زنان آلوده به سوزاک ممکن است بدون علامت باشند . البته ۱۰% مردان آلوده به سوزاک هم ،علامتی ندارند.
تشخیص
بیش از ۲۰ عامل بیماریزای مختلف بیماریهای مقاربتی ایجاد می کنند که معمولاً علائم و نشانه های مشابهی دارند و اگر دقت شود به آسانی تشخیص داده می شوند. دسترسی به تسهیلات و امکانات آزمایشگاهی به تشخیص کمک میکند، زیرا بعضی از علائم ، خصوصاً در زنان ممکن است نتیجه علل دیگری غیر از بیماریهای مقاربتی باشد.
درمان
علاوه بر درمان بیمار باید همسر و شریک جنسی او نیز درمان شود. اگر یک طرف درمان شود ، چون بیماری مسری است، چرخه انتقال ادامه می یابد. افراد مبتلا تا بهبودی کامل باید از تماس جنسی خودداری کنند و این خودداری تا از بین رفتن علائم و دوره کامل درمان باید ادامه داشته باشد. اگر مبتلایان به بیماریهای مقاربتی نتوانند از فعالیت جنسی تا بهبودی کامل خودداری کنند باید در تمام مراحل نزدیکی از کاندوم استفاده نمایند.
از آنجایی که خطر آلودگی به ویروس ایدز در افراد مبتلا به بیماریهای مقاربتی چند برابر می شود، باید سعی شود طبق توصیه و تجویز پزشک، درمانهای مراقبتی و دارویی لازم انجام و دوره درمان کامل شود.
وجود قرمزی و ترشح چشم در نوزادان ، ممکن است با عفونت مادر مرتبط باشد، لذا علاوه بر نوزاد ، والدین او نیز باید تحت مراقبتهای لازم پزشکی قرار گیرند.
امروزه بیماریهای مقاربتی قابل درمان هستند ، ولی ممکن است در آینده عوارض آنها قابل درمان نباشند. همانطور که ایدز درمانی ندارد و بنابر این مهم است که از رفتارهایی که سبب آلودگی می شوند پرهیز شود.
عواض بیماریهای مقاربتی
شواهد اخیر نشان داده است که بیماریهای شایع منتقله از راه مقاربت به انتشار آلودگی به ویروس ایدز کمک می کنند. افراد مبتلا به بیماریهای آمیزشی از جمله سوزاک، سیفیلیس و … اگر در معرض ویروس بیماری ایدز قرار گیرند، احتمال آلودگی آنها بیشتر است.
عوارض بیماریهای مقاربتی که آسیب های جدی به وجود می آورند و گاهی در زنان سبب مرگ هم می شوند عبارتند از:
- درد کهنه و مزمن در ناحیه شکم که زن را دچار عذاب جسمی و روحی می کند.
- نازایی در زنان و ناباروری و تنگی پیشابراه در مردان
- سقط خود به خودی
- حاملگی خارج از رحمی
- سرطان دستگاه تناسلی بخصوص گردن رحم
- مرده زایی ، ناهنجاریهای مادرزادی و مرگ نوزاد
- مرگ زن به علت عفونت و سایر عوارض یاد شده
- عفونتهای چشمی بالقوه کور کننده و سینه پهلو در کودکان
بسیاری از زنان ممکن است بدون آنکه بدانند که مبتلا به بیماری التهابی لگن هستند نابارور شوند. ۵۵- ۸۵ درصد زنان مبتلا به بیماریهای عفونی لگن ممکن است نابارور شوند.
در اثر بیماریهای التهابی و عفونی و تنگی لوله های رحمی، خطر بروز حاملگی های خارج از رحم – که می تواند سبب مرگ مادر و جنین شود- افزایش می یابد. حاملگی خارج از رحم اگر باعث پارگی لوله های رحمی شود، خونریزی های شدید ایجاد می کند. در کشورهای در حال توسعه ، حاملگی های خارج از رحم باعث مرگ ۱- ۵% مادران می شود.
سوزاک در مردان ممکن است عوارض شدیدی به وجود آورد. آلودگی می تواند از پیشابراه به قسمتهای دیگر تناسلی انتشار یابد و سبب تنگی مجرا و ناباروری شود، ولی امروز این عوارض بسیار نادر است.
سیفیلیس در زمان بارداری ، ممکن است از طریق کیسه آب، جنین را آلوده سازد. حدود ۴۰% حاملگی های زنان مبتلا به سیفیلیس به سقط جنین، مرده زایی و مرگ در زمانی نزدیک به زایمان ختم می شوند.
باید دانست که اگر بیماری زود تشخیص داده شود و به موقع درمان شود، کلیه این عوارض قابل اجتناب هستند. اگر آلودگی به ویروس ایدز که برای آن هیچ درمانی وجود ندارد، به این مجموعه اضافه شود ، بیماریهای مقاربتی ، آلودگی و ابتلای به ایدز را تسهیل می کنند، این موضوع اهمیت پیشگیری از بیماریهای آمیزشی را نشان می دهد.
راههای کنترل و پیشگیری
اگرچه بیماریهای مقاربتی به طور کلی باعث عوارض جانبی و عواقب زیادی می شوند ولی تلاشهای محدودی برای کنترل آنها انجام شده است. بنابر این موفقیت های بسیار کمی برای کاستن شیوع و جلوگیری از موارد جدید بیماریها حاصل گشته است. در نتیجه بیماریهای آمیزشی سریعاً در تمام جهان و به خصوص در کشورهای در حال توسعه، گسترش و انتشار یافته است.
اهداف اصلی کنترل بیماریهای مقاربتی عبارتند از:
- قطع نمودن انتقال عفونت و در نتیجه کاهش موارد جدید بیماریهای مقاربتی
- کاستن از طول مدت زمان عفونت جهت کاهش میزان شیوع و در نتیجه پیشگیری نمودن از گسترش بیماریها، عوارض جانبی و عواقب آن
- کاهش خطر آلودگی به ویروس ایدز
به منظور کاهش انتشار آلودگی بیماریهای مقاربتی، داشتن راهکارهای علمی ، موثر و قابل دسترس مهم است. پاره ای از آنها به شرح زیر است:
- تشخیص سریع و درمان به موقع افراد مبتلا به بیماریهای مقاربتی، هم به منظور کاهش انتقال به دیگران و هم به حد اقل رساندن عوارض و عواقب آن
- آموزش بیماران و جامعه در مورد خطرات روابط جنسی ناامن و ترغیب آنها به استفاده از کاندوم و محدود کردن شرکای جنسی
- درمان و آموزش شرکای جنسی بیماران
- هدف قرار دادن گروههای آسیب پذیر
- مراعات اصول اخلاقی و بهداشتی در روابط جنسی و نداشتن رفتارهای جنسی پرخطر
- وفاداری به همسر و داشتن رفتار جنسی مسوولانه
- خویشتن داری در تجرد و اجتناب از روابط جنسی نامشروع قبل از ازدواج و استفاده از کاندوم در هنگام ضرورت
- تمرین رفتارهای بهداشتی از جمله عدم استفاده مشترک از لباسهای زیر در زنان و استحمام و …
- ادرار کردن بعد از نزدیکی و شستشوی نواحی تناسلی بعد از مقاربت
- توجه به بروز هر گونه علامت بیماریهای جنسی در خود و همسر
- شناسایی و آموزش گروه هایی خاص از مردم نظیر کارگران مهاجر و سیار و آنهایی که به هر علتی برای انجام کار از خانواده خود به مدتهای طولانی دورند.
موانعی که در سر راه کنترل بیماریهای مقاربتی قرار دارند و باید متوجه آنها بود عبارتند از:
- تغییر در رفتارهای جنسی مشکل است. رفتارهای جنسی با فرهنگ هر منطقه شکل می گیرد و با مذهب تاثیر می پذیرد. تغییر در رفتارهای جنسی، به دلیل آنکه موضوع بسیار شخصی و عمیقاً ریشه دار است مشکل است. استفاده از داروها، از جمله الکل ، توانایی افراد را برای تصمیم گیری خوب و عاقلانه بر ضد آلودگی به بیماریهای مقاربتی و آلودگی به ویروس ایدز مختل می سازد. خوشبختانه وجود فرهنگ اسلامی و ترویج اخلاق حسنه موجب پیشگیری از بیماریهای مقاربتی می شود و لذا ترویج فرهنگ بیگانه از جمله موانع و مشکلات محسوب می شود.
- بحث در مورد روابط جنسی خیلی هم ساده و آسان نیست. افراد ممکن است از سوال کردن در مورد اطلاعاتی که نیاز دارند، خجالت بکشند و برای درمان دیر مراجعه کنند و بخصوص از دادن مشخصات شرکای جنسی خود ابا داشته باشند.
- بسیاری از بیماران بدون علامت هستند . افراد مبتلا به بیماریهای آمیزشی ممکن است علامتی نداشته باشند و بیماری را منتشر کنند و این امر مشکلات فراوانی در راه کنترل و جلوگیری از بیماریهای آمیزشی فراهم می آورد.
- درمان همیشه آسان و یا موثر نیست. بعضی از باکتریها نظیر عامل سوزاک به داروهای مصرفی مقاوم می شوند. مقاومت به داروها مستلزم تغییر داروهای انتخابی است. تولید واکسن برای بیماریهای مقاربتی نظیر آلودگی به ویروس ایدز ، به علت تغییرات مستمر ویروس در حال حاضر امکان ندارد.
می توان با بکار بردن شیوه های زیر بر دامنه مراقبت و کنترل افزود:
· رازداری و تضمین پنهانی و محرمانه عمل کردن در درمان موارد
· بدنام نکردن افراد
· برقراری ارتباط درست جلب اعتماد و احترام به بیماران
· ارائه خدمات در زمان مناسب و کاهش زمان انتظار
· کمک به پرداخت قسمتی از هزینه درمان
· ترویج فرهنگ اسلامی و قداست خانواده و تشویق به ازدواج
منبع:http://www.pezeshk.us/?p=3751
همه زنان باردار باید قبل از حاملگی واکسن زده باشند یا با تست های سرولوژی آنتی بادی روبلا چک کنند . اگر خانم باردار با شخص سرخچه ای تماس بگیردوسابقه واکسیناسیون یا وجود آنتی بادی نامشخص است فورا نمونه خون برای آنتی بادی روبلاارسال گردد.
اگر آنتی بادی روبلا مشاهده شد هیچ عملی لازم نیست
زنان بارداری که با فرد سرخچه ای تماس داشته باید :
دقیقا بررسی علائم تب،لمفادنوپاتی یا بثورات به مدت ۴ هفته تحت نظر باشد
اگر بیماری بروز کرد کشت نمونه بینی برای ویروس روبلا ، نمونه سرم برای آنتی بادی IgM روبلا ونمونه دوم انجام گیرد
اگر بیماری بروز کرد نمونه ۱-۲ هفته بعد گرفته شود
اگر بیماری بروز نکرد ، نمونه دوم سرم ۶-۸ هفته بعد از تماس
اگر آنتی بادی روبلا قابل توجه است یا
آنتی بادی IgM مخصوص روبلا مشاهده شد
ریسک مالفورماسیون وعفونت جنین قابل ملاحظه است
چون False-positive rubella IgM antibody نادر نیست برای اثبات تکرار تست با روش دیگر وآزمایشگاه دیگر انجام شود
دراین زمان عاقلانه است که سقط تراپوتیک انجام شود اگر خانم حامله نتواند سقط تراپوتیک انجام دهد در ظرف مدت ۷۲ ساعت ۲۰میلی لیتر ایمونوگلوبولین
فورا تجویز گردد
تجویز ایمونوگلوبولین Controversial است
ممکن است در پیشگیری تاثیر داشته باشد
Management of pregnant women with an exanthem thought to be Rublla
اگرنتیجه سرولوژی روبلای قبلی در دسترس است بسیار مفید خواهد بود
اگر آنتی بادی سرم قبلی قابل توجه است
خانم باردار باید مطمئن باشد بیماری فعلی سرخجه نیست
گرچه ممکن است False-positive باشد
عاقلانه است سرولوژی روبلا و کشت ویروس روبلا انجام شود
در مرحله حاد سرم باید برای آنتی بادی IgM مخصوص روبلاامتحان شود
نمونه دوم ۱-۲ هفته بعد پس از برطرف شدن راش
اگر آنتی بادی روبلا شدیدا افزایش یافت
یا آنتی بادی IgM روبلا مشاهده شد
قویا عفونت مادرزادی مطرح و امکان انومالی دارد
در این صورت خانم حامله باید سقط تراپوتیک انجام دهد
اگر آنتی بادی روبلای سرم قبلی قابل اعتماد نباشد
نمونه سرم فورا جمع آوری و مجدد بعد از۲-۳ هفته جمع آوری شود
نمونه برای آنتی بادی روبلا وآنتی بادی IgM اختصاصی روبلا باید آزمایش شود
اگر آنتی بادی روبلا قابل توجه است
باید مطمئن بود که عفونت حاد روبلا بروز نموده است
خانم باردار ریسک عفونت مادرزادی دارد
سقط تراپوتیک انجام گردد
Management of Children with congenital Rubella
اغلب نوزادان با سرخچه مادرزادی درزمان زایمان مسری هستند
لذا باید ایزوله گردند
اطاق نوزاد وادرار باید توجه گردد
ایزوله نوزاد مراقبت برای شخص سروپوزیتیو برای روبلا ، به مدت یک سال لازم است
پس از مرخص شدن از بیمارستان ریسک عفونت برای خانم بارداردارد توجه شود
تشخیص سرخجه مادرزادی
توسط کشت سرم وسواباز ترشحات حاق وبینی ادرار ، ملتحمه ومایع نخاع
تست های سرولوژی:
مهمترین تست آنتی بادی IgG & IgM با ElISA
مطالعات رادیولوژیک :
استخوان های دراز ممکن است رادیولوسنسی متافیز نشان دهد
درمان
هیچ درمان اختصاصی ندارد پیشگیری با واکسیناسیون است که در حین بارداری نباید انجام شود ( حد اقل سه ماه قبل از حاملگی انجام شود
پاسیو ایمونیزیشن زمانی که عفونت در مادر بروز نموده نمیتواند عفونت را کنترل نماید
پروفسور محمد حسین سلطان زاده
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
متخصص کودکان ونوزادان
ویار یا بیماری صبحگاهی چیست؟
تقریباً سه چهارم زنان حامله در سه ماهه اول حاملگی خود از تهوع (و بعضی اوقات استفراغ) رنج می برند.
این وضیعت که بیماری صبحگاهی یا ویار خوانده می شود در بعضی از زنان صبح ها بدتر بوده و با گذشت روز بهتر می شود. ولی بیماری صبحگاهی در هر زمانی از روز می تواند بروز کند. تهوع معمولاً در حدود هفته ششم شروع می شود ولی می تواند زودتر و در هفته چهارم نیز شروع شود.
تهوع معمولاً در طول ماه بعد شدیدتر می شود. حدود نیمی از زنان مبتلا به بیماری صبحگاهی در حدود هفته ۱۴ کاملاً بهبود می یابند. در باقی موارد، این مشکل در اکثر زنان یک ماه دیگر یا کمی بیشتر نیز طول می کشد، هر چند ممکن است در ادامه حاملگی دوباره بروز کرده و تا آخر حاملگی ادامه یابد.
علت بیماری صبحگاهی
علت تهوع در دوران حاملگی دقیقاً مشخص نیست ولی احتمالاً ناشی از تغییرات فیزیکی زیادی است که در بدن زن حامله رخ می دهد
بعضی از احتمالات عبارتند از:
افزایش سریع هورمون hCG در اوایل حاملگی. مشخص نیست که این هورمون چگونه باعث بروز تهوع می شود ولی زمانبندی افزایش آن با وضعیت تهوع جور در می آید. درست در زمانی که میزان این هورمون در بدن به بالاترین مقدار خود می رسد تهوع نیز به حداکثر می رسد. تصور بر این است که استروژن نیز ممکن است در این زمینه نقش داشته باشد.
افزایش حس بویایی و حساسیت به بو. این وضعیت نسبتاً شایع بوده و مکن است از عوارض افزایش سریع میزان استروژن در بدن باشد.
حساسیت دستگاه گوارش. دستگاه گوارش بعضی زنان به تغییرات در اوایل حاملگی حساس تر است. حتی در یک مطالعه، رابطه ای میان هلیکوباکتر پیلوری (باکتری که سبب زخم معده می شود) و تهوع شدید در زمان حاملگی دیده شده است، هر چند علت این رابطه مشخص نیست.
ممکن است شنیده باشید که بیماری صبحگاهی ناشی از کمبود ویتامین B است. با اینکه به نظر می رسد مصرف ویتامین B تکمیلی بصورت قرص در بسیاری از زنان حامله به کاهش تهوع کمک می کند، ولی این بدان معنا نیست که آنها کمبود ویتامین B دارند. در واقع، حداقل در یک مطالعه نشان داده شده است که هیچ تفاوت معناداری از نظر سطح ویتامین B۶ میان زنان دچار بیماری صبحگاهی و دیگر زنان حامله وجود ندارد. علت تأثیر ویتامین B۶ بر کاهش تهوع مشخص نیست. شواهدی نیز دال بر این مطلب وجود دارد که مصرف مولتی ویتامین در زمان لقاح تخمک و اسپرم و اوایل حاملگی به جلوگیری از بیماری صبحگاهی شدید کمک می کند که البته علت این مسئله نیز مشخص نیست.
بعضی محققین این نظریه را مطرح کرده اند که بعضی زنان از نظر روانی بیشتر مستعد تهوع و استفراغ در دوران حاملگی هستند و این مسئله یک پاسخ غیر طبیعی به استرس است. با این حال، شواهد محکمی دال بر تأیید این نظریه وجود ندارد. (البته تهوع و استفراغ دائمی خود می تواند عاملی برای استرس بیشتر باشد!)
آیا احتمال تهوع در بعضی زنان بیشتر است؟
احتمال تهوع و استفراغ در زمان حاملگی در شرایط زیر بیشتر است:
حاملگی دو قلو یا چند قلو. علت آن ممکن است مقادیر بالاتر hCG یا هورمون های دیگر در بدن باشد. احتمال شدیدتر بودن تهوع و استفراغ نیز در این صورت وجود دارد. البته این مسئله قطعی نیست و بعضی زنان که حاملگی دوقلو یا چند قلو دارند اصلاً تهوع ندارند.
وجود تهوع و استفراغ در حاملگی های قبلی
وجود سابقه تهوع و استفراغ بعنوان عارضه مصرف قرص های ضد بارداری. علت این مسئله ممکن است پاسخ بدن به افزایش سطح استروژن باشد.
سابقه استعداد به بیماری حرکت (motion sickness)
استعداد ژنتیکی تهوع حاملگی. در صورتیکه مادر یا خواهرتان بیماری صبحگاهی شدید داشته اند احتمال ابتلای شما بیشتر است.
سابقه سردردهای میگرنی
آیا تهوع بر روی جنین تأثیر دارد؟
تهوع خفیف و استفراغ گهگاهی که معمولاً در بیماری صبحگاهی وجود دارد تا زمانیکه مادر غذا را تحمل کند و مقادیر زیاد مایعات بنوشد تهدیدی برای سلامتی جنین نیست. از این گذشته، جنین در عمده زمان سه ماهه اول آنقدر کوچک است که به کالری چندانی نیاز ندارد. اگر مادر نتواند یک رژیم غذایی متعادل داشته باشد بد نیست که مولتی ویتامین مصرف کند. اگر آهن تهوع را بدتر می کند بهتر است از مولتی ویتامین هایی استفاده شود که دوز آهن آنها کم بوده و یا آهن نداشته باشند.
عدم افزایش وزن مادر در سه ماهه اول معمولاً اشکالی ندارد البته تا زمانیکه ناشی از غذا نخوردن نباشد و مایعات به اندازه کافی مصرف شود. اشتهای مادر پس از گذشت این زمان بازگشته و وزنش افزایش خواهد یافت.
آیا نداشتن بیماری صبحگاهی به معنای افزایش احتمال سقط است؟
نه ضرورتاً . این واقعیت وجود دارد که بعضی مطالعات نشان داده اند که زنانی که کودکانشان سقط می شود کمتر دچار تهوع می شوند. (عدم تکامل کافی جنین یا جفت سبب پایین بودن هورمون های حاملگی شده و در نتیجه تهوع در این زنان کمتر است.) ولی بسیاری از زنان هم وجود دارند که حاملگی کاملاً طبیعی داشته و بعد از سه ماهه اول دیگر تهوع ندارند.
راه های کاهش تهوع بیماری صبحگاهی
همه روش هایی که در زیر گفته می شود بر شواهد محکم استوار نیستند، ولی شایعترین توصیه هایی هستند که معمولاً متخصصین زنان و ماماها به بیمارانشان می کنند.
از غذاها و بوهایی که سبب تهوع می شوند پرهیز کنید. اگر تقریباً همه چیز باعث تهوع می شود اشکالی ندارد که تنها چند غذای محدودی که مشکلی ایجاد نمی کنند مصرف شود حتی اگر تمام مواد غذایی لازم برای بدن را تأمین نکند. یک راه دیگر هم مصرف غذاهای بیمزه و یا گرم نکردن غذا است تا بوی آن کمتر باشد.
سعی کنید همیشه مقداری شیرینی ساده مثل کلوچه کنار تخت خود داشته باشد. هنگامی که از خواب بیدار می شوید یکی دو تا بخورید و قبل از بلند شدن از جایتان ۲۰ تا ۳۰ دقیقه دراز بکشید. داشتن این شیرینی ها کنار تخت ممکن است در صورتیکه که نصف شب با حالت تهوع از خواب بیدار شوید هم کمک کننده باشد.
وعده های غذاییتان را کوچک و متعدد کنید تا معده تان هیچوقت خالی نباشد. بعضی زنان معتقدند که کربوهیدرات ها در هنگام تهوع بهترین خوراکی هستند ولی یک مطالعه کوچک نشان داده است که غذاهای دارای پروتئین بالا احتمالاً اثر بهتری دارند.
از غذاهای چرب پرهیز کنید زیرا هضم آنها بویژه در حاملگی که تخلیه معده به زمان بیشتری نیاز دارد بیشتر طول می کشد. همچنین از غذاهای سنگین و چرب، تند، اسیدی و سوخاری شده نیز که می توانند باعث تحریک معده و دستگاه گوارش شوند پرهیز کنید.
سعی کنید مایعات را بین وعده های غذایی مصرف کنید. همچنین سعی کنید یکباره حجم زیادی مایع مصرف نکنید زیرا معده به این ترتیب پر شده و اشتهایتان برای خوردن غذا کم می شود. یک روش خوب این است که یک نوشیدنی را در طول روز جرعه جرعه بنوشید. اگر زیاد استفراغ می کنید از یک نوشیدنی ورزشی حاوی گلوکز، نمک و پتاسیم استفاده کنید تا الکترولیت های (املاح) از دست رفته جبران شوند.
سعی کنید به اندازه کافی استراحت کنید و اگر می توانید در طول روز چرتی بزنید. تماشای تلویزیون و یا رفتن به منزل یکی از دوستان یا بستگان راه خوبی برای مقابله با استرس بوده و حواس شما را از تهوعتان پرت می کند.
سعی کنید ویتامین هایی را که برایتان تجویز شده را همراه با غذا یا درست قبل از خواب بخورید. اگر آهن موجود در قرص های مولتی ویتامین تهوع شما را زیاد می کند از پزشکتان بخواهید که داروی شما را عوض کند.
از پزشک معالجتان در مورد ویتامین B۶ بپرسید. علت بهتر شدن تهوع بر اثر مصرف ویتامین B۶ دقیقاً مشخص نیست ولی مطالعات نشان می دهند که مصرف این ویتامین در بعضی زنان مؤثر بوده و در صورتیکه با دوز صحیح مصرف شود هیچ خطری ندارد. دوز معمول ویتامین B۶ برای درمان بیماری صبحگاهی بین ۱۰ تا ۲۵ میلی گرم، سه بار در روز است ولی بهتر است قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
اگر هیچیک از راه های فوق مؤثر نبود از پزشکتان بخواهید برایتان داروی ضد تهوع تجویز کند. توجه داشته باشید که مصرف هر گونه دارو در زمان حاملگی حتماً باید با نظر پزشک صورت گیرد بنابراین از مصرف خوسرانه دارو خودداری کنید.
استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی
اگر خانم حامله نتواند هیچ چیزی (حتی مایعات) را در معده برای ۲۴ ساعت نگه دارد ممکن است به \”استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی (Hyperemesis Gravidarum)\” مبتلا شده باشد که درمان آن چندان ساده نیست. این عارضه هر چه سریعتر تشخیص داده شده و درمان شود احتمال بهبودش بیشتر است.
در این موارد بلافاصله به بیمار مایعات وریدی (سرم) داده می شود تا آب از دست رفته بدن جبران شود. سپس برای کنترل الکترولیت های خون و اطمینان از عدم وجود بیماری های زمینه ای دیگر که سبب تهوع و استفراغ می شوند آزمایشاتی انجام می شود. بسته به مورد، بیمار ممکن است چند روز بستری شود تا راحت بتوان وی را از راه وریدی تغذیه کرد.
بسیاری از زنان با گرفتن مایع وریدی و جبران مایعات از دست رفته حالشان بهتر شده و می توان تهوع و استفراغ را در آنها با داروهای ضد تهوع کنترل کرد. در بعضی موارد نادر، تهوع و استفراغ ادامه یافته و بیمار مجبور است هر چند وقت یک بار در بیمارستان یا منزل از سرم استفاده کند. این عارضه در صورت عدم درمان می تواند منجر به از دست رفتن مزمن آب بدن، کاهش وزن، سوء تغذیه و عوارض دیگر برای مادر و کودک شود .
زن و شوهر های جوان زیادی هستند که گرچه خواهان بچه هستند ولی با اینکه چند سال از ازدواج آنان گذشته ولی هنوز صاحب فرزند نشده اند . نکته عجیب این است که بدون آنکه به پزشک مراجعه کنند امید دارند که بارداری صورت گیرد و صاحب فرزند شوند در مطلب زیر نکاتی را مطرح می کنیم که هر زوج تازه ازدواج کرده ای باید بدانند.
۱- باردار شدن سهل است.
خیر اینطور نیست شانس حاملگی در یک زوج بارور تنـها ۲۵% در هر ماه است.
۲- اگر بطور مرتب مقاربت داشته باشیم حاملگی رخ میدهد.
خیر برنامه ریزی زمانی در امر بارداری بسیار مهم است. اسپرم قادر است ۵-۳ روز درون بدن زن زنده باقی بماند.
بهترین زمان مقاربت هنگام تخمک گذاری زن میباشد (معمولا ۱۲ تا ۱۵ روز پیش از آغاز قاعدگی بعدی). توصیه میشود که این آمیزش جنسی یک روز درمیان صورت گیرد.
۳- آیا ناباروری مشکل زنان است.
ثابت گردیده ۳۵% زنان ، ۳۵% مردان،۲۰% هر دو و ۱۰% عوامل ناشناخته، عامل ناباروری میباشند.
۴- ناباروری به مرور زمان رفع میگردد.
خیر ناباروری یک نارسایی سیستم تولید مثلی بوده و نیاز به درمان پزشکی دارد.
۵- ناباروری یک اختلال روانشناختی است.
خیر اینگونه نیست که با القاء ذهنی بتوان ناباروری را درمان کرد.
۶- ناباروری یک اختلال نادر است.
خیر از هر ۷ زوج یکی مشکل ناباروری دارند. اما با پیشرفت علم درمان ۸۰ تا ۹۰ درصد این زوجها موفقیت آمیز بوده و میتوانند صاحب فرزند شوند.
۷- سن و ناباروری ارتباط چندانی با هم ندارند.
خیر اوج قدرت باروری زن در سن ۲۰ سالگی میباشد که این وضعیت تا سن ۳۰ سالگی تقریبا ثابت می ماند. اما از ۳۵ سالگی به بعد قدرت باروری زن با سرعت بیشتری کاهش می یابد.
یک زن ۲۵ ساله که رابطه جنسی غیر محافظت شده دارد در ظرف یک سال ۸۶% شانس حاملگی دارد. این شانس در سن ۳۵ سالگی به ۵۲% و در سنین ۴۰ تا ۴۵ سال به ۵۰ تا ۱۰ درصد کاهش می یابد.
احتمال ناباروری، افزایش نواقص ژنتیکی در نوزاد و عوارض بارداری پس از سن ۳۵ سالگی در زنان و سن ۵۰ سالگی در مردان افزایش می یابد.
۸- بلافاصله پس از قطع قرصهای ضد بارداری حاملگی روی میدهد.
خیر پس از قطع مصرف اینگونه قرصها ۱ تا ۶ ماه (بطور متوسط ۳ ماه) طول میکشد تا زن قدرت باروری خود را باز یابد.
۹- چنانچه زوجی پس از چند ماه موفق نشدند بچه دار شوند نابارور تلقی میگردند.
خیر زوجی نابارور تلقی میگردند که پس از یک سال تلاش زن باردار نشده باشد.بنابراین چنانچه تا یکسال نزدیکی جنسی (بدون پیشگیری و به قصد تولید مثل) موفق به بچه دار شدن نشدید نگران نشوید اما پس از یکسال به پزشک مراجعه کنید.
۱۰- اگر نخستین فرزند براحتی متولد شده باشد احتمال ناباروری در زوج منتفی میگردد.
خیر بسیاری از زوجین پس از متولد شدن نخستین فرزندشان دچار مشکلات ناباروری میگردند.
چند نکته مهم در رابطه با حاملگی:
۱- اگر تصمیم دارید صاحب فرزند شوید حین مقاربت از مواد لغزنده کننده (حتی محلول در آب) و یا بزاق دهان استفاده نکنید. زیرا که این دو موجب کشته شدن اسپرم میشوند.
۲- برای باردار شدن زن، رسیدن به مرحله ارگاسم (اوج لذت جنسی) در مردان ضروری اما برای زنان غیر ضروری ست.
۳-کشیدن سیگار جنبندگی و تحرک اسپرمها را کاهش میدهد-مصرف الکل از کیفیت و کمیت اسپرم میکاهد-مصرف مواد مخدر شمار و کیفیت اسپرمها را تا ۵۰ درصد کاهش میدهد-بنابراین مردانی که قصد دارند پدر شوند حداقل از ۶ ماه قبل از حاملگی همسرشان می بایست از استعمال سیگار، الکل، هر گونه مواد مخدر و کافئین جدا خودداری کنند. همچنین مردان باید رژیم غذایی و تناسب اندام خود را بهبود بخشیده و از مصرف هر گونه دارو (مگر به تجویز پزشک) خودداری کنند. همچنین مردان باید سعی کنند کمتر در معرض محیطهای آلوده به مواد سمی قرار گیرند. وان آب داغ، جکوزی و سونایی که بیش از ۳۰ دقیقه بطول انجامد بطور موقت تولید اسپرم را کاهش میدهد. مصرف ویتامین E و روی تولید اسپرم را افزایش میدهد.
۴- زنان نیز میبایست شدیدا از سیگار، مشروبات الکلی، کافئین و هر گونه مواد مخدر حداقل از ۶ ماه پیش از باردار شدن اجتناب کنند. تناسب اندام در زنان از اهمیت بیشتری برخوردار است اضافه وزن و یا کاهش وزن در کیفیت زایمان تاثیر گذار است. زنان می بایست در رژیم غذایی خود حتما کلسیم، فولیک اسید، روی، آهن و ویتامینها را بگنجانند و از مصرف غذاهای دریایی خودداری کنند (به علت تجمع جیوه در بدن آبزیان). زنان پیش از حاملگی میبایست تست پاپ اسمیر و معاینات لگنی را انجام دهند. همچنین باید از سلامتی دندانهای خود اطمینان یابند.
۵- پیش از بارداری زن و مرد هر دو می بایست از سلامتی جسمی و روانی برخوردار باشند. نباید به هیچ یک از بیماریهای منتقله از راه جنسی مبتلا باشند. و حتما مشاوره ژنتیکی را انجام داده باشند.
۶- توصیه میگردد زنان پیش از بارداری واکسن سرخک وسرخجه، آبله مرغان، یادآور کزاز-دیفتری و هپاتیت B را بزنند. فاصله واکسیناسیون و حاملگی باید حداقل ۳ ماه باشد.
۷-با آزمایش ادرار و تعیین سطح hCG خون میتوانید از باردار بودن خود مطمئن گردید. تست حاملگی ادرار پس از دو هفته (۱۰ تا ۱۴ روز) از لقاح قابل انجام است. تست حاملگی از طریق خون نیز میسر است. تست خون دقیق تر بوده و پس از گذشت ۷ تا ۱۲ روز حاملگی قابل تشخیص است.
۸- زنانی که از فشار خون بالا، دیابت و صرع رنج میبرند میبایست زیر نظر پزشک اقدام به بارداری کنند.
۹-فاصله زمانی میان دو زایمان حداقل باید ۳ سال باشد.
۱۰-چنانچه قصد دارید صاحب فرزند شوید حداقل از ۶ ماه قبل خود را آماده کرده و برای این امر سرنوشت ساز برنامه ریزی کنید. حتما از ۶ ماه قبل و تا بدنیا آمدن فرزندتان تحت نظر یک متخصص زنان و زایمان قرار گیرید
طی دوران بارداری احتمال عفونت و التهاب لثه های شما افزایش می یابد. اغلب خانم های بارداری مقداری خونریزی در لثه هایشان دارند به خصوص در زمان مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن. به التهاب لثه «ژنژیویت» می گوییم و از لثه های عفونی تحت عنوان « بیماری پریودنتال» نام می بریم. افزایش ترشح بزاق هم در دوران بارداری امکان پذیر است.
تغییرات لثه و دندان ها طی دوران بارداری به دو علت است:
۱ - تغییرات هورمونی
۲- افزایش جریان خون بدن که می تواند باعث نورم، حساسیت و آزار لثه های شما شود.
اقداماتی که می توان انجام داد:
- از سلامت لثه و دندان هایتان طی دوران بارداری اطمینان حاصل کنید. اگر ژنژیویت ناشناخته باقی بماند به سمت بیماری های جدی تر لثه پیش می رود.
- حد اقل دو بار در روز مسواک بزنید ( اگر ممکن است بعد از هر وعده ی غذایی به مدت حد اقل ۵ دقیقه).
- آهسته و با ملایمت عمل کنید. از مسواک نرم استفاده کنید و با ملایمت مسواک بزنید. اگر خیلی حساس هستید از خمیردندان هایی استفاده کتید که برای لثه های حساس ساخته شده است. اگر لثه هایتان بعد از مسواک زدن آزار می بینند برای کاهش درد از یخ استفاده کنید.
- نخ دندان را فراموش نکنید. اگر می توانید بعد از هر وعده ی غذایی نخ دندان بکشید.
- کم کردن مصرف شیرینیجات.آب نبات، شیرینی، کیک، نوشیدنی های شیرین و سایر شیرینیجات شیرین موجب بیماری های لثه پ پوسیدگی دندان می شوند.
- مراقبت های منظم دندانپزشکی. برای اطمینان از سلامت دهان و دندان در دوران بارداری بیش از زمان عیربارداری به دندانپزشکتان مراجعه کنید.
زمان مراجعه به دندانپزشک:
کارهای دندانپزشکی را به بعد از فارغ شدن موکول نکنید. دندان های پوسیده موجب عفونت می شموند که ممکن است به جنین شما آسیب برساند. همیشه دندانپزشکتان را در جریان بارداری و مدت زمانی بارداریتان قرار دهید.
ملاقات دندانپزشکی را بلافاصله ترتیب دهید اگر:
- لثه های شما خونریزی زیادی دارند.
- لثه های شما دردناکند.
- دندان از دست داده اید.
- برآمدگی یا رشد غیرطبیعی در دهانتان دارید.
منبع: http://www.marchofdimes.com
علائم خطر بارداری :
-خونریزی یا هر گونه لکه بینی
-کاهش حرکات جنین در نیمه دوم بارداری ( بخصوص ماههای آخر )
-آبریزش
-سردرد مداوم
-تاری دید و سر گیجه
-تب ولرز
-ورم صورت ودستها
-استفراغهای شدید و مداوم ویا خونی
-درد زیر شکم یا درد مشابه درد قاعدگی ویا درد پهلوها
-افزایش ناگهانی وزن ( ۱ کیلو گرم در هفته یا بیشتر )
- سوزش ادرار
- زردی
- ضایعات پوستی مانند ضایعات آبله مرغان ، سرخجه و…
نکته مهم :
خونریزی در نیمه اول حاملگی بخصوص سه ماهه اول اغلب از علائم سقط یا حاملگی خارج رحم ویا بچه خوره ( مول ) است . این حالت در نیمه دوم حاملگی به ویژه سه ماهه سوم علامت جدا شدن زودتر از موعد جفت از دیواره رحم ویا پائین قرار گرفتن جفت در رحم است که همه این موارد برا ی مادر و جنین خطر آ‌فرین می باشد .
آنالیز اسپرم :
آنالیز اسپرم شوهر از این جهت که بخش عمده ای از علل ناباروری ناشی از ناهنجاری های اسپرم در مردان می باشد آزمایش مهمی به شمار می رود . از طریق آنالیز اسپرم ، تعداد ( شمارش ) ، میزان تحرک ، شکل سلول های جنسی مرد و سایر عواملی که می توانند توانایی اسپرم را در بارور سازی تخمک تحت تاثیر قرار دهند مورد ارزیابی قرار می گیرد .
برای دستیابی به نتیجه مطمئن ممکن است لازم باشد که این آزمایش در چند نوبت انجام گردد . همچنین در صورت وجود ناهنجاری در وضعیت اسپرم در شوهر ، ممکن است آزمایشات تخصصی دیگری نیز الزامی تشخیص داده شود .
غیر طبیعی بودن انالیز مایع منی به سادگی احتمال کاهش باروری را مطرح میکند. مطابق مقادیر مشخص شده سازمان بهداست جهانی شاخص های حداقل طبیعی کیفیت مایع منی مطابق زیر میباشد.
از بین این مقادیر حرکت اسپرم بیش از بقیه با میزان باروری مرتبط است و از اهمیت بیشتری برخوردار میباشد.
Ejaculation volume: ۱.۵-۵.۵ ml
Sperm Concentration: ۲۰million sperm/ml
Motility > ۵۰%
Forward progression: ۲ on scale
Morphology: > ۳۰% WHO normal forms
No agglutination, no increased viscosity
مقادیر بالا حداقل مقادیر طبیعی بوده.
خواص فیزیکی و انالیز نتایج:
مایع منی تازه به صورت لخته میباشد که در مدت ۵ تا۳۰ دقیقه بعد از انزال مایع میشود. بعد از مایع شدن ویسکوزیته ان اندازه گیری میشود. حجم مایع منی باید حداقل ۱.۵ سی سی باشد. حجم کمتر از این در مقابل اسیدیته واژن به اندازه کافی حالت بافری نداشته.
حجم کم مایع منی میتواند به علت انسداد. جمع اوری ناقص کمبود اندروژنی و یا انزال رتروگراد(به عقب) مایع منی باشد. حرکت اسپرم مهمترین معیار سنجش کیفیت مایع منی و میزان باروری به حساب میاد و بایستی ۱-۳ ساعت بعید از جمع اوری مایع منی بررسی شود.اینکه اسپرمی که حرکت نمی کند مرده یا زنده است نیز اهمیت دارد که با تست تورم هیپو اسموتیک انجام شده.
کیفیت حرکت باید حداقل ۲ باشد. (۴ خیلی خوب و ۰ بی حرکت است).
در غلظت های کم اسپرم اندازه گیری تستوسترون و اف اس هاش باید صورت گیرد.
گلبول های سفید بطور طبیعی در مایع منی وجود دارد ولی وقتی مقادیر ان بیش از ۱ میلیون در میلی لیتر باشد ممکن است نقش مهمی در ناباروری داشته باشد و به بررسی های بیشتر نیاز دارد.
آنالیز اسپرم با رایانه:
با استفاده از رایانه میتوان موتیلیتی و غلظت و سرعت حرکت اسپرم را بررسی کرد. و با بررسی اشکال هسته می توان شکل اسپرم را نیز تحلیل کرد.
این روش هنگامی که تعداد زیادی اپ÷رم بد شکل داریم تعداد اسپرم ها را به اشتباه زیاد نشان میدهد. و غلضت را بیشتر و موتیلیتی رو کمتر نشان میدهد.
فروکتوز در مایع منی:
مایع منی حاوی فروکتوز میباشد.(نوعی قند بسیار شیرین). این فروکتوز از قسمتی به نام سمینال وزیکول ها منشا میگیرد. در صورت کم بودن مایع منی و یا عدم وجود اسپرم (ازواسپرمی) اندازه گیری فروکتور مایع منی و انالیز ادرار باید انجا م شود.
انالیز ادرار بعد از انزال جهت بررسی وجود اسپرم در ادرار در تشخیص انزال رو به عقب نقش بسزایی دارد. این کار در بیماران دیابتی با حجم کم مایه منی و افرادی که جراحی های لگن انجام داده باید انجام شود.
کشت مایع منی:
مایع منی هنگام عبور معمولا با باکتریهای مجرا الوده شده بنابر این کشت مایع منی به صورت روتین انجام نشده.
و در صورت شک به عفونت مجاری تناسلی میتوان از این روش استفاده کرد.
در موارد زیر میتوانیم از کشت استفاده کنیم:
سابقه عفونت مجاری
ترشح غیر طبیعی پروستات
پیو اسپرمی
رنگ غیر عادی مایع منی قرمز- قهوه ای- صورتی- هست
% Motility | % Morphology | Concentration | FSC | MSC | SMI | نتیجه |
بالاتر از ۵۰ | بالاتر از ۳۰ | بالاتر از ۶۰ | بالاتر از ۱۳ | بالاتر از ۲۶ | بالاتر از ۱۶۰ | خوب |
۵۰ - ۳۰ | ۳۰ - ۲۰ | ۶۰ - ۲۰ | ۱۳ - ۳ | ۲۶ - ۱۰ | ۱۶۰ - ۸۰ | نرمال |
۳۰ - صفر | ۲۰ - صفر | ۲۰ - صفر | ۳ - صفر | ۱۰ - صفر | کمتر از ۸۰ | ضعیف |
توضیحات
Concentration :
غلظت اسپرم های زنده در واحد حجم - میلی لیتر
% Motility :
درصد اسپرم های متحرک
% Morphology :
درصد اسپرم های دارای مورفولوژی نرمال
Functional Sperm Concentration = FSC :
غلظت اسپرم های دارای مورفولوژی نرمال و حرکت پیشرونده گرید ۳ و ۴ معادل a , b در واحد حجم - میلی لیتر
Motile Sperm Concentration = MSC :
غلظت اسپرم های دارای حرکت پیشرونده گرید ۳ و ۴ معادل a , b در واحد حجم - میلی لیتر
Sperm Motility Index = SMI :
اندکس کیفیت تمام نمونه با در نظر گرفتن تعداد و حرکت و مورفولوژی و میزان فضای آکروزومی اسپرم
Total Sperm in Sample :
تعداد کل اسپرم های زنده در کل حجم نمونه
Total Functional Sperm in Sample :
تعداد کل اسپرمهای دارای مورفولوژی نرمال و متحرک پیشرونده گرید ۳ و ۴ در کل حجم نمونه
Total Motile Sperm :
تعداد کل اسپرم های متحرک در کل حجم نمونه
* علل غیر طبیعی بودن آزمایش اسپرموگرام
در بررسی های کمی مهمترین فاکتور تعداد اسپرم است و در برسیهای کیفی نیز مهمترین فاکتور حرکت اسپرم است .
بعضی از دلایلی را که می توانند منجر به غیر طبیعی بودن آزمایش اسپرم شوند :
۱- زمان گرفتن اسپرم :
بهترین زمان برای آزمایش اسپرم ۷۲ ساعت پس از آخرین انزال است.مشاهده شده که هر روز که از آخرین انزال بگذرد به حجم مایع منی طور تقریبی ۴/۰سی سی و به تعداد اسپرم ها ۱۰ میلیون اضافه می شود باید یاد آوری شود که نمونه گیری بعد از ۷ روز نیز مناسب نمی باشد چرا که بعد از این زمان اگر چه تعداداسپرم افزایش می یابد ولی کیفیت حرکت آن بطور قابل ملاحظه ای کاهش دارد.
بد نیست د و نکته در اینجا ذکر شود اول آن که اگر زوجین قصد داشتن فرزند را دارند بهترین حالت؛ نزدیکی هر ۳۶ ساعت یک بار است(نه ۷۲ ساعت). نزدیکی در زمانهای کمتر و یا بیشتر شانس بارداری افزایش نخواهد داد ودوم اینکه این مطلب(افزایش اسپرم در طی زمان) در افراد طبیعی صدق می کند ولی در افرادی که تعداد اسپرم ها ی آنها به دلایل دیگری کم باشد؛ فاکتور زمان تاثیر کمی بر تعداد اسپرم ها خواهد داشت
۲- در معرض قرار داشتن بیضه د ردمای بالا:
دمای مناسب برای ساخت اسپرم ۳۱ تا ۳۴ درجه است برای همین بیضه ها در خارج از بدن که دمای ۳۷ درجه می باشد قر ار دارند. حال اگر بیضه ها در شرایطی قرار بگیرند که نتوانند دمای ساخت اسپرم رافراهم کنند ؛ساخت اسپرم مختل خواهد شد مثل عادت داشتن به حمام گرم و طولانی ؛سونا ؛ لباس زیر تنگ ؛ نشتن های طولانی مثل شغل رانندگی
۳ - مشاهده شده است که آلرژی و حساسیت ساخت اسپرم را مختل می کند
۴- استفاده از دارو های خاص مثل سایمتدین اسپیرنولاکتون؛ اریترومایسین و مهمتر ازهمه کورتون ها
۵-مصرف زیاد الکل و مواد ی مثل ماری جوانا کوکاین نیز می توانند در عقیمی مردان نقش ایفا کنند در مورد کشیدن سیگار اقوال منتاقض می باشد بعضی از مطالعات سیگار را از عواملی میداند که در عقیمی مردان نقش دارد و بعضی این نقش را قایل نمی باشند در مورد مصرف چای و قهوه نیز مطلبی که دال بر نقش منفی آنها باشد ذکر نشده است
۶-آلودگی هوا و محیط :
در یک مطالعه مشخص گردیده که آلودگی هوا و مواد سمی باعث کاهش تعداد اسپرم می شوند در این مطاله مردانی که در روستا ها زندگی می کردند در مقایسه با مردانی که در شهر های آلوده زندگی می کردند دارای کمیت و کیفیت بهتری در آزمایش اسپرمو گرام بودند .
۷- سابقه ضربه به بیضه و یا جراحی آ ن و همچنین سابقه بیماری اوریون میتوانند از علل دیگر عقیمی در مردان و بالطبع یک آزمایش غیر طبیعی اسپرمو گرام باشد
باید یاد آور شد که کیفیت مایع منی در یک فرد روز به روز متغیر است و همین طور نتایج انالیز مایع منی بسیار وابست به تکنیک جمع اوری نمونه دارد. مثلا طول مدت عدم مقاربت قبل از جمع اوری نمونه اهمیت زیادی دارد و با هر روز عدم مقاربت تا یک هفته حجم مایع منی تاچهار دهم سی سی و غلظت اسپرم ۱۰-۱۵ میل در سی سی افزایش میابد. ولی وقتی دوره عدم مقاربت بیش از ۷ روز شود حرکت اسپرم ها کاهش میابد.به همین دلیل توصیه میشود که جمع اوری نمونه ۴۸-۷۲ ساعت بعد از اخرین مقاربت انجام شود.
برای به دست اوردن میزان پایه کیفیت اسپرم بایستی حدلقل ۲ نمونه انالیز مایع منی انجام شود.
نمونه مایع منی از طریق استمنا امیزش منقطع و یا کاندوم های مخصوص بدون مایع کشنده اسپرم جمع اوری شود. نمونه باید داخل ظرف شیشه ای دهان گشاد تمیز ریخته شود. لازم نیست که ظرف استریل باشد
اگر شما از جمله خانم‌هائی باشید که هرگز ورزش نمی‌کنند، نرمش را هم فراموش کرده‌اند وحت عادت به پیاده‌روی ندارند، ممکن است متعجب شوید اگر بگوئیم حال که باردار هستید وقت آن رسیده که خودتان را به ورزش عادت دهید زیرا تمرینات بدنی، ورزش، استراحت و خواب کافی، اگر برای سلامت هر فرد ضروری باشد، برای خانم‌ها در هنگام بارداری واجب و حیاتی است. آنچه در این میان درخور توجه است تغییراتی است که در چند دهه اخیر در مراقبتهای دوران بارداری به‌وجود آمده است.
● ورزش‌های دوران بارداری و پس از زایمان
در گذشته مادران را از هر نوع ورزش و تحرکی منع می‌کردند و حرکات نرمشی و پیاده‌روی را باعث سقط یا زایمان زودرس می‌داسنتند اما امروزه با تشکیل کلاس‌های آمادگی برای زایمان و آموزش تمرینات تنفسی و آماده‌سازی بدن برای زایمان، بیش از پیش اهمیت ورزش مشخص شده است. گذشته از مسئله آمادگی برای زایمان، اعتقاد بعضی از مردم بر این است که بارداری تناسب اندام را به‌هم می‌زند. اما باید گفت بارداری لزوماً اندام را خراب نمی‌کند. افزایش وزن، تغییر وزن بدن، کاهش نسبی تونوس شکم و بزرگی سینه‌ها موقتی است و مادر عاقل کسی است که این تغییرات را به‌عنوان یک پدیده موقتی پذیرفته و با ورزش و نرمش‌های مناسب دوران بارداری و پس از زایمان در رفع آن بکوشد. در دوران بارداری که شانه‌های فرد را به عقب میکشد و در نتیجه حالت فرورفتگی بیش از اندازه‌ای در ستون فقرات او به‌وجود می‌آید که موجب دردهائی در کمر خواهد شد کم‌تحرکی، تأثیر هورمون‌های مترشحه جفت و تغییر در نحوه خوابیدن و برخاستن کمردرد را تشدید میکند. قرارگیری صحیح بدن، جلوگیری از افزایش وزن، نرمش‌های مداوم روزانه و استفاده از سینه‌بند مناسب از عواملی است که به برقراری و تناسب اندام کمک میکند.
● چرا نرمش در دوران بارداری ضرورت دارد؟
برای تأمین اکسیژن اضافی مورد نیاز جنین ضربان قلب و تعداد تنفس مادر افزایش می‌یابد. نیم ساعت پیاده‌روی در محیطی آرام و هوای تمیز سبب میشود که این میزان اکسیژن اضافی راحتتر جذب شود. به‌دلیل تأثیر هورمون‌های جفت، کم‌تحرکی و فشار رحم حامله بر روی دستگاه گوارش، یبوست نیز یکی دیگر از مشکلات بارداری است که به نرمش، پیاده‌روی و تغذیه مناسب میتوان از آن پیشگیری نمود.
● نرمش در دوران بارداری چه فایده‌ای برای مادر باردار دارد؟
شاید بتوان در یک جمله گفت که هدف از تمرین‌های بدنی در دوران بارداری حفظ حالت و وضع عضلات بدن و زیبائی اندام مادر است تا بتواند از نظر جسمی و روحی برای زایمان آماده شود.
● نرمش‌های صحیح سه امتیاز بارز به همراه دارند؟
نخست آنکه نرمش باعث میشود که دوران بارداری روند بهتری داشته باشد. گردش خون و اکسیژن‌گیری را تسریع می‌نماید و بدن را در وضعیتی قرار میدهد که قادر باشد چنین را با خستگی کمتری حمل کند. از نظر سلامت اعصاب نیز اثرات ورزش غیرقابل انکار است. دلیل دیگر آن که نرمش با نیرومند کردن ماهیچه‌هائی که در موقع زایمان نقش عمده‌ای بر عهده خواهند داشت و نرم کردن مفصل‌های باسن بدن را برای زایمان سریعتر و راحتتر آماده می‌سازد. مادری که در دوران بارداری به‌طور مرتب نرمش میکند به داروی مسکن کمتری به هنگام تولد نوزادش نیاز دارد و بالاخره نرمش به قسمتهای مختلف بدن اجازه میدهد که پس از زایمان زودتر شکل طبیعی و عادی خود را بازیابند، شکم دوباره تو برود، بدن لاغر شود، سینه‌ها از شکل نیفتد و غیره… و همان طور که قبلاً گفتیم نرمش و تحرک سبب فعال شدن بهتر دستگاه تنفس و گوارش و رفع مشکل یبوست و تسریع گردش خون در تمام قسمتهای بدن به خصوص در ناحیه پاها خواهد شد. حفظ و ترجیحاً بهبود تناسب به‌عنوان یک هدف در دوران حاملگی در نظر گرفته میشود.
● چه ورزشی برای مادر باردار مناسب است؟
پیاده‌روی، شنا و نرمش‌های مخصوص دوران بارداری از ورزش‌های مفید در این دوران هستند. پیاده‌روی روزی ده دقیقه تا نیم ساعت بر روی چمن یا زمین خاکی (سطوح نرم) با یک کفش مناسب و لباس راحت باعث تقویت عضلات شکم شده و سبب احساس راحتی و نشاط میشود در صورت احساس ناراحتی یا درد باید این ورزش را قطع و از سایر ورزش‌ها سود جست.
● شنا
برای یک خانم باردار بعد از پیاده‌روی، شنا بهترین ورزش محسوب میشود. خانم ورزشکاری که به‌دلیل بارداری مجبور است ورزش را کنار بگذارد میتواند شنا کند و با این کار هم فعالیت بدنی خود را حفظ میکند و هم ورزش مفید و فرح‌بخشی انجام میدهد. شنا موجب آرامش جسم و روح میشود و در کم کردن اضافه وزن نیز مؤثر است. از طرف دیگر شنا یکی از بهترین تمرینات ماهیچه‌ای و تنفسی است. با توجه به این دلایل شنا برای مادر آینده بسیار مفید است. استفاده از استخر به جز در فصل تابستان که معمولاً تعداد مراجعان زیاد است. در سایر فصول بی‌‌ضرر است و خطری برای مادر باردار ندارد منتهی باید از شیرجه زدن و مسابقه خودداری شود.
● نرمش‌های مخصوص دوران بارداری
این نرمش‌ها به سادگی در منزل قابل انجام است و میتوان روزانه ۱۰ تا ۲۵ دقیقه از وقت را به نرمش‌ها اختصاص داد. تمریناتی که در مدت بارداری به خانم‌ها توصیه میگردد به سه دسته تقسیم میشود:
تمرینات تنفسی، تمرینات ماهیچه‌ای و تمرینات آرام‌بخش.
با دانستن چگونگی روند یک زایمان و آنچه شما باید در طول مدت وضع حمل انجام دهید، بهتر میتوانید به فواید این نرمش‌ها پی ببرید. این نرمش‌ها با وجود سادگی برای زن باردار کافی است و هدف این است که با انجام چند حرکت ساده، بارداری و زایمان راحتتر شود.
● راهنمائی‌های لازم جهت ورزش کردن
۱) اگر بارداری شما دچار مشکلاتی است پیش از شروع به نرمش یا ورزش یا پزشک با ماما مشورت کنید.
۲) قبل از نرمش پنج تا ده دقیقه خود را گرم کنید.
۳) چند دقیقه ورزش روزانه (حداقل سه بار در هفته) بهتر از یک ساعت ورزش هفتگی یا نامنظم است.
۴) بهتر است بعد از هر پانزده دقیقه فعالیت پنج دقیقه استراحت کنید.
۵) از انجام ورزش‌های سنگین در هوای مرطوب، گرم و یا هنگامی که تب دارید خودداری کنید.
۶) از حداکثر توان خود استفاده نکنید و از تا شدن یا باز شدن شدید مفاصل پرهیز نمائید.
۷) به‌منظور پرهیز از سرگیجه به آرامی از جای خود بلند شوید و از ماه چهارم حاملگی به بعد، تمرینات در وضعیت خوابیده به پشت را انجام ندهید.
۸) اگر علائم غیرمعمول در شما ظاهر شد، ورزش را متوقف نمائید و با مشاور ورزشی خود مشورت کنید.
۹) برای جلوگیری از کاهش آب بدن قبل، حین و پس از ورزش مایعات فراوان بنوشید.
۱۰) در هنگام شنا از شرکت در مسابقه و شیرجه رفتن خودداری نمائید. از وان گرم و سونا به خصوص در سه ماهه ابتدای بارداری پرهیز کنید.
۱۱) از ورزش‌های سخت، پرانرژی و قدرتی در دوران بارداری خودداری کنید. به خصوص اگر آن فعالیت‌ها را قبلاً تجربه نکرده باشید.
۱۲) تمرین را باید به‌محض احساس خستگی، درد، گرفتگی عضلات، ضربان قلب، نامنظم و یا ضربان قلب بالاتر از ۱۰۰ بار در دقیقه قطع کنید. باید یادآوری کرد که اگر در نرمش بدنی زیاده‌روی نشود، اینگونه ورزش‌ها خطری به همراه ندارند.
● برنامه ورزشی برای بالا بردن توان حرکتی
▪ ماه چهارم بارداری، هفته اول:
روزی ده دقیقه راه رفتن، ۱۰ دقیقه نرمش آرام، هفته دوم: روزی ۱۵ دقیقه راه رفت ۱۰ دقیقه تمرین نرمش آرام. هفته سوم: دقیقاً مانند هفته اول، هفته چهارم: روزی ۲۰ دقیقه راه رفتن ۱۵ دقیقه تمرین نرمش.
▪ ماه پنجم بارداری: هفته اول
روزی ۲۰ دقیقه راه رفتن، روزی ۲۰ دقیقه نرمش. هفته دوم: روزی ۱۵ دقیقه راه رفتن، ۲۰ دقیقه تمرین نرمش آرام. هفته سوم: روی ۲۰ دقیقه راه رفتن، ۱۰ دقیقه نرمش آرام. هفته چهارم: روزی ۲۵ دقیقه راه رفتن، روزی ۲۰ دقیقه نرمش.
▪ ماه ششم بارداری: هفته اول
روزی ۳۰ دقیقه راه رفتن، ۲۰ دقیقه نرمش آرام، هفته دوم: روزی ۲۵ دقیقه راه رفتن، ۲۰ دقیقه تمرین نرمش ملایم. هفته سوم: روزی ۳۰ دقیقه راه رفتن، ۲۰ دقیقه نرمش ملایم. هفته چهارم: روزی ۳۵ دقیقه راه رفتن. ۲۵ دقیقه نرمش ملایم.
روش برداشتن تخمک در جریان عمل ای وی اف
برداشتن تخمک در عمل ای وی اف بکمک سونوگرافی انجام میگیرد
از زمان تولد اولین کودک به روش IVF در سال ۱۹۷۸(۱)IVF و روشهای وابسته به آن( ART ) بطور فزاینده ای برای درمان تمامی انواع ناباروری بکار رفته است . بیش از ۰۰۰ ۴۸ کودک در سال ۲۰۰۳ بکمک ART بدنیا آمدند که بیش از ۱% کوهورت زاینانهای ایالات متحده را تشکیل میدهد. بدنبال افزایش روز افزون پیامد ART این روش در بسیاری از بیماریها مانند فاکتور لوله ای و فاکتور مردانه به اولین مدالیته انتخابی تبدیل شده است . بعلاوه ART تبدیل به بهترین انتخاب برای کسانی شده است که از تکرار روشهای ساده تر درمان ناباروری خسته شده و در ضمن اووسیت _ اسپرم و حفره رحمی طبیعی دارند .
تاریخچه
تاریخچه IVF/ART در حقیقت به سال ۱۸۹۰ برمیگردد. زمانی که Schenck توانست تخمک اهدائی خرگوش را در آزمایشگاه بارور نموده و جنین حاصله را بع یک خرگوش گیرنده انتقال دهد . موفقیت در سایر پستانداران تا سال ۱۹۶۹ گزارش نشده بود . در این زمان Chang یک جاملگی آزمایشگاهی وا نتقال جنین موفق را در موش گزارش کرد . کاربرد این روش در انسان اولین بار توسط ادواردز در سال ۱۹۶۶ گزارش شد که اووسیت ها به روش مینی لاپاراتومی خارج شده و در in vitro بالغ شده بودند .
از انجائیکه تولید اووسیت در سیکل طبیعی کم است ابتدا فوکوس بر آن بود که تخمک ها با روش لاپاروسکوپی اپراتیو خارج شوند . در دهه۱۹۷۰ بعلت بزرگنمایی لاپاروسکوپ میزان بدست امدن تخمک با این روش بیشتر و به ۳۳% تا ۴۵% رسید. و در نهاین منجر به باروری اووسیت انسان توسط استپتو و ادواردز در سال ۱۹۷۸ گردید. برای گرفتن موفقیت آمیز تخمک به روش لاپاروسکوپی باید بتوان همه سطوح تخمدان را بخوبی مشاهده نمود و در صورت وجود چسبندگی های لگنی یا تخمدانی اینکار مقدور نخواهد بود.روش گرفتن تخمک بکمک سونوگرافی اولین بار توسط Lenz , Lauritsen(۹) از دانمارک در سال ۱۹۸۱ در بیمارانی که تخمدان آنها به روش لاپاروسکوپی قابل دسترسی نبود بکار رفت . در ابتدا میزان موفقیت نسبت به روش لاپاروسکوپی بسیار کمتر بود . در ابتدا سونوگرافی ترانس ابدومینال یا اندو واژینال انجام میگرفت و سوزن آسپیراسیون از راه پرکوتانئوس بعد از گذشتن از مثانه و یورترا یا از راه ترانس واژینال وارد تخمدان میشد.بدنبال تولید ترانسدیوسر های اندو واژیتال مدرن که دید کاملی را ازفولیکولهای تخمدان مهیا می نمود روش گرفتن تخمک از طریق ترانس واژینال با استفاده از سوزنی که از راه فورنیکس های واژن وارد حفره لگن میشدو اولین بار در سال ۱۹۸۳ توسط Gleicher بکار رفته بود به روش غالب برای گرفتن تخمک مبدل گردید.
گرفتن تخمک بروش ترانس واژینال بکمک سونوگرافیتسبت به روش لاپاروسکوپی نه تنها کمتر تهاجمی تر است بلکه شاید بعلت محدود نمودن مواجهه با بیهوشی عمومی و گاز دی اکسید کربن داخل پنوموپریتونئوم با میزان بیشتر IVF نیز همراه بوده است. بعبارت دیگر پزشک متخصص اندوکرینولوژی باروری و ناباروری (REI) باید با روش لاپاروسکوپیک گرفتن تخمک نیز آشنا باشد بدین ترتیب حتی در بیمارانی که تخمدان در موقعیت غیر طبیعی قرار داشته باشد می توان بخوبی تخمک ها را گرفت.
در این فصل ما ابتدا شرحی کلی راجع به اندیکاسیونها . ارزیابی بیماران و پروتوکلهای تحریک تخمدان می آوریم و سپس به تفضیل در مورد روش گرفتن تخمک با سونوگرافی توضیح خواهیم داد .
ارزیابی بیماران و استیمولاسیون تخمدان جهت ART
وقتی تصمیم به انجام ART گرفته شد. باید در کنار آن تصمیم دیگری نیز گرفت و آن اینکه سیکل بیمار چگونه اداره خواهد شد . چه دوزی از گنادوتروپین باید داده شود وچگونه از LH Surge جلوگیری خواهد شد. ارزیابی اولیه رزرو تخمدان قبل از درمان و بررسی میزان پاسخدهی به گنادوتروپین همراه با سن بیمار اساس تفکر ما برای انتخاب یک پروتوکل استیمولاسیون را تشکیل میدهند.
مارکر بیوشیمیایی که بطور شایع برای اندازه گیری فونکسیون تخمدان مورد استفاده قرار میگیرد میزان سطح پایه FSH در روز ۲ یا ۳ سیکل قاعدگی می باشد . سطح پایه FSH بطور غیر مستقیم میزان رزرو تخمدانها را نشان میدهد و بستگی به وجود یک محور هیپوتالاموس و هیپوفیز سالم دارد . اگر چه در یک متا آنالیز جدید در مورد استفاده از سطح پایه FSH برای تخمین میزان پاسخ به درمان در بیماران Poor responder و عدم وجود شانس حاملگی بیمار حتی در صورت انجام IVF ،نشان داده شده است که استفاده بالینی از این تست باید فقط محدود به ارقام بسیار بالا باشد .
اینهیبین B نیز مارکر دیگری است که بیشتر توسط سلولهای گرانولوزای فولیکولهای پره آنترال ترشح میشود و گفته شده است که انعکاسی از ذخیره فولیکولی تخمدان می باشد .(Ovarian follicular pool).(۱۸) در جریان فاز تبدیلی منوپوز در بیمارانی که سطح بالای FSH دارند میزان اینهیبین B بسیار پائین تر از افرادی است که FSH طبیعی دارند . مقادیر پایین اینهیبین B همچنین در کسانی که میزان FSH طبیعی داشته اند نیز دیده شده است و نشاندهنده اینست که شاید اینهیبین B قبل از FSH بالا میرود . هورمون آنتی مولرین (AMH) که عضوی از خانواده فاکتور رشد ترانسفورمینگ بتا می باشدبیومارکر جدیدتری است که توسط سلولهای گرانولوزای فولیکولهای پریموردیال تولید میشود . هیپوتزی که در مورد عملکرد AMH در تخمدانهای بالغ وجود دارد بیان میکند که AMH موجب تحریک فولیکولهای پریموردیال جهت پیوستن به فولیکولهای در حال رشد می شود .
سطح AMH کاهش پیشرونده ای را با سن بیمار نشان می دهد . و از این نظریه حماین میکند که میزان AMH ارتباط مستقیمی با فوبیکولهای در دسترس تخمدان دارد . سطح سرمی هورمون آنتی مولرین در جریان سیکل قاعدگی نوسان خفیفی دارد . و لذا استفاده ار آن بعنوان بیومارکر رزرو تخمدان بسیار راحتتر است . البته استفاده از سطح AMH برای پیش بینی میزان موفقیت IVF نیاز به اثبات بیشتری دارد .بر اساس سونوگرافی اندازه تخمدان در سنین چهل و بالاتر بتدریج کوچکتر میشود و شاید این نکته نسبت به تغییرات سیکل قاعدگی اندیکاتور زوردرس تر منوپوز باشد . ارتباط بیم حجم تخمدان و میزان پاسخدهی به IVF نشان داده شده است . و این تست آسانتر بوده و گران نیست و از طرفی احتمال خطای اینترا و اینتر ابزرور در آن کمتر است .
شمارش فولیکولهای آنترال (AFC) که بصورت تعداد فولیکولهای به قطر mm۱۰ و کمتر در ابتدای سیکل قاعدگی تعریف میشود پارامتر دیگری است که دیده شده است با سن ارتباط دارد .
یک متا آنالیز اخیرا میزان FSH پایه و تعداد فولیکولهای آنترال را با یکدیگر مقایسه نموده ونشان داده است که AFC میزان پاسخ به IVF را بیشتر و بهتر پیش بینی می کند. و اینکه چه تعداد از گروه فولیکولها در این سیکل خاص جهت استیمولاسیون در دسترس هستند را میتوان تخمین زد . اگر میزان AFC پایه (BAF) بطور طبیعی بین ۸ تا ۱۸ عدد باشدبا استیمولاسیون متوسط تخمدان با دوز گنادوتروپین IU۳۰۰-۲۲۵ در خانم زیر ۳۵ سال حدود ۸ تا ۲۰ عدد تخمک در هنگام گرفتن تخمک بدست خواهد امد. در خانمهای بالای ۳۵ سال با توجه به سن انها ممکن است تجویز IU ۴۵۰ گنادوتروپین ضرورت یابد.
بیماران با BAF بالا (۱۸‹ =)بنظر میرسد که که تخمدانها شبیه پلی کیستیک بوده مقدار استرومای ان هم زیاد است . در این افراد هیپر استیمولاسیون با دوز کم شروع شده و بیمار مرتبا با سونوگرافی و اندازه گیری سطح استروژن مانیتورینگ می شود تا از بروز سندرم هیپر استیمولاسیون تخمدان جلوگیری شود . در بیمارانی که BAF آنها پایین است ( ۸ › ) معمولا پاسخ دهی کمی خواهند داشت. و این گروه کسانی هستند که به استیمولاسیون مقاومند و به پروتوکلهای تهاجمی تر نیاز دارند .
این بیماران از عدم ساپرس نمودن غده هیپوفیز و استفاده از IU ۴۵۰ گنادوتروپین در روز در جریان فاز استیمولاسیون سود خواهند برد . تحریک رشد فولیکولهای متعدد در صورتیکه با استراتژی خاصی برای جلوگیری از آزاد شدن گنادوتروپ های هیپوفیز همراه نباشد منجر به” Premature LH surge” خواهد شد . فبل از دسترسی به آنالوگ GnRH حدود یک مورد از هر هفت سیکل بعلت تخمک گذاری زودرس کنسل میشد . حساسیت زدایی گنادوتروپها با تجویز آنالوگهای GnRH تا ۱۰ روز قبل از زمان تعیین شده جهت شروع استیمولاسیون صورت میگیرد .
عملکرد آگونیست GnRH در جهت Down regulation هیپوفیز گاهی موجب میشود که هیپوفیز به تحریکات بعدی با گنادوتروپین ها پاسخ ندهد. این اتفاق حتی در خانمهایی که خود سیکل قاعدگی طبیعی داشته و دوزهای سوپرافیزیولوژیک گنادوتروپین دریافت
می نمایند دیده میشود . خانمهاییکه در معرض خطر بالاتری برای عدم پاسخدهی بعدی به گنادوتروپین بدنبال تجویز آگونیست GnRH هستند کسانی می باشند که در آنها شمارش BAF پایین می باشد ، سابقه پاسخدهی کم به گنادوتروپین ها دارند ، سن مساوی یا بالاتر از ۴۰ سال دارند ویا مبتلا به ناباروری با علت ناشناخته می باشند.
در این بیماران روشهای آلترناتیو جهت استیمولاسیون ب استفاده از آنتاگونیست های GnRH یا مرحله Flare با استفاده از آگونیستهای GnRH ممکن است مورد استفاده قرار گیرد . آنتاگونیست های GnRH از سال ۱۹۹۹ جهت مصارف کلینیکی در دسترس قرار گرفته اند وامروزه بطور وسیعی جهت پروتوکولهای تحریک تخمدان مورد استفاده قرار می گیرند. از انجائیکه در ابتدای شروع استیمولاسیون تخمدان گنادوتروپها مهار نمی شوندمعمولا بیماران به دوزهای مشابه یا کمتر گنادوتروپین نیاز پیدا خواهند نمود . آنتاگونیست GnRH وقتی تجویز میشود که قطر بزرگترین فولیکول به ۱۲ تا ۱۴ میلیمتر برسد در این نقطه گنادوتروپین حاوی LH یا HCG با دوز کم به داروهای گنادوتروپینی اضافه میگردد .
پروتوکل آلترناتیو دیگر که از آزاد شده ناگهانی و زودرس LH جلوگیری می کند استفاده از آگونیست GnRH بصورت میکرو دوز جهت ایجاد flare توسط گنادوتروپین های اندوژن و یا تقویت اثر گنادوتروپهای اگروژن می باشد .” Premature LH surge”در این موارد گزارش شده است ولی احتمال ان کم است . استیمولاسیون تخمدان با انجام سونوگرافی و اندازه گیری میزان استروژن سرم بطور سریال پیگیری میشود که ابتدا ۴ روز بعد از شروع تحریک و سپس هر یک تا دوروز چک میشود تا زمانیکه حد اقل دو فولیکول به قطر متوسط ۱۶ تا ۱۸ میلی متر برسد HCG ۵۰۰۰ یا ۱۰۰۰۰واحد ۳۵ ساعت قبل از گرفتن تخمک تزریق میشود .
عمل گرفتن تخمک به روش ترانس واژینال
اتاق مناسب و چیدمان صحیح وسایل برای بدست اوردن تخمک های با قدرت باروری بالا ضروری است .
اتاق عمل
برای اجام این عمل یک بخش سرپایی مناسب می باشد . وسایل مورد نیاز عبارتند از یک تخت عمل در وضعیت لیتوتومی – یک دستگاه سونوگرافی یک ترانس دیوسر ترانس واژینال و گاید سوزن بلوک های گرم کننده – لوله آزمایش یک سرنگ همراه با سوزن نوک کند – یک سوزن شماره ۱۶ یا ۱۸ حاوی یک یا دو لومن با نوک اکوژن یک پمپ ساکشن وسایل بیهوشی و یک ازمایشگاه IVF با تجهیزات کامل ترانس دیوسر سونوگرافی حتما فرکانس بالا( MH ۵/۶ ) داشته و پروب وازینال به یک گاید جهت ورود سوزن برای گرفتن تخمک مجهز است . آزمایشگاه IVF باید در مجاورت نزدیک به اتاق عمل باشد
تا ازاثرات بد دمای اتاق روی اووسیت ها اجتناب گردد . دمای بلوک های گرم کننده و تمام میزهای آزمایشگاه روی ۳۷ درجه سانتیگراد تنظیم میشود .اگر در اتاق عمل دسترسی به بلوکهای گرم کننده وجود دارد باید نمونه بسرعت گرفته شده و در اختیار امبریولوژیست قرار داده شود . در جریان گرفتن تخمک مواد آسپیره شده از فولیکولها و مایع فلاش شده همه در دمای ۵/۰+- ۳۷ درجه سانتی گراد و۱/۰ + - ۴/۷ PH نگهداشته میشود .
واکیوم و سوزن
دو نوع مختلف سوزن (دارای یک یا دو عدد لومن ) با قطر مناسب gauge ۱۸-۱۶ برای جلوگیری از پاره شدن کومولوس اووفروس در جریان گرفتن تخمک در دسترس می باشند. اگر قرار است فلاشینگ انجام شود سوزن دارای دو عد لومن ترجیح داده میشود . سوزنها نوک اکوژن دارند و لذا در جریان آسپیراسیون بخوبی با سونوگرافی دیده میشوند. ریکاوری و کیفیت تخمک با میزان فشار ساکشن که به ان وارد می شود در ارتباط است . فشار منفی بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیمتر جیوه در هنگامی که سوزن وارد فولیکول میشود وارد شده و پس از خروج سوزن قطع میشود . فشار های بالاتر ممکن است موجب آسیب دیدگی و شکستگی فولیکول شود .
بیهوشی
گرفتن تخمک به روش ترانس واژینال به هداین سونوگرافی یک عمل سرپایی است که در حالت مختصری سدیشن و در حالیکه بیمار هوشیار است انجام میشود . بیماران باید حد اقل شش ساعت قبل از عمل ناشتا باشند .
ترکیبی از هیپنوتیک ها مانند پروپوفول و یک سداتیو هیپنوتیک مانند میدازولام یا اپیوئید های وریدی برای حصول شلی و بی دردی مناسب استفاده می شوند .
مطالعات متعددی افزایش ثابت ماده بیهوشی را در مایع فولیکولی بعد از شروع عمل گزارش نموده اند .اثرات این مواد بیهوشی روی باروری تخمک مشخص نیست ولی بعضیها کاهش وایسته به دوز و زمان را در میزان باروری تخمک ها گزارش نموده اند .
بطور کلی احتیاط بر اینست که مدت زمان حواجهه با داروی بیهوشی حتی المقدور کم شود ولی طول مدت عمل از ۱۰ تا ۳۰ دقیقه بسته به مهارت جراح – تعداد فولیکولها _فشار مکشی و استفاده از تکنولوژی فلاشینگ متفاوت است .
شرح عمل
بیمار در پوزیشن لیتوتومی دورسال قرار داده شده و پس از دادن سدیشن کافی به بیمار واژن با مجلول نرمال سالین بتنهایی یا با یک محلول شستشوی آنتی سپتیک پرپ میشود . اگر از بتادین استفاده میشود باید برای جلوگیری از اثر توکسیک آن روی تخمک واژن را با مقادیر فراوان نرمل سالین شستشو داد امروزه بیشتر مراکز فقط تنها از نرمال سالین استفاده می کنند و بنظر می رسد میزان عفونت بعد از عمل افزایش نیافته است . خصوصا اگر از یک آنتی بیوتیک پروفیلاکتیک مانند داکسی سایکلین در حول و حوش عمل استفاده شده باشد . مقداری ژل بر روی یک پروب ترانس واژینال با فرکانس بالا همراه با گاید سوزن متصل به آن مالیده می شود و سپس باپوشش استریل لاتکس یا کاندوم پوشانده شده و وارد واژن میگردد.
تخمدانها مشخص شده و هر فولیکول در جهت خط پانکچر روی مانیتور نگه داشته میشود.سوزن در محلی که بیشترین قطر فولیکول با سونوگرافی نشان داده میشود وارد نزدیکترین فولیکول میگردد . سپس نوک سوزن از کوتاهترین راه وارد مرکز فولیکول میشود .فشار منفی وارد میشود تا محتویات فولیکول تخلیه شده و دیواره های ان روی هم بخوابد .میتوان سوزن اسپیراسیون را در داخل فولیکول عقب و جلو نمود تا دیواره های ان کورت شود . محتویات فولیکول در داخل یک لوله آزمایش جمع آوری شده و در کنار یک پد گرم نگهدارنده گذاشته میشود تا زمانیکه دستیار آنرا تحویل آزمایشگاه در اتاق کناری بدهد .
اگر تمام فولیکولهای هر دو تخمدان را بتوان با یک پانکچر تخلیه نمود تعداد نقاط سوراخ شده روی واژن و روی تخمدان ها کاهش پیدا میکند .برای شناسایی محل عبور عروق هیپوگاستریک باید دقت کافی نمود تا از پانکچر احتمالی این عروق و خونریی شدید داخل شکمی اجتناب گردد . وقتی سوزن از درون یک تخمدان خارج میشود باید توسط مدیوم محیط کشت فلاش شود تا اووسیتها درون آن باقی نمانده باشند. در حین کار نیز اگر توسط امبریولوژیست تخمکی در مایه آسپیره شده یافته نشد و یا اگر بیمار فقط تعداد محدودی فولیکول داشت فلاشینگ ممکن است میزان جمع اوری تخمک و تعداد تخمک بدست امده را بهبود بخشد . البته استفاده از فلاشینگ در جریان گرفتن تخمک اندکی مورد کنتراورسی می باشد .
انجام فلاشینگ متعدد وقت گیر می باشد و تعدادی از مطالعات پروسپکتیو نیز اثرات زیان اور فلاشینگ روی کیفیت تخمک بدست آمده و میزان باروری آن را نشان داده اند . اگر قرار است فلاشینگ انجام شود تعداد موارد فلاشینگ باید محدود به دو بار و( mL ۴ ) باشد . فلاشینگ را میتوان با دو نوع ماده انجام داد با ماده مورد استفاده جهت مدیا و یا سالین بافر شده و هپارینه که توسط امبریولوژیست آماده شده است . تفاوتی در میزان میزان تخمک گرفته شده - باروری و میزان کلیواژ بهنگام استفاده از هر کدام از این دو مدیا دیده نشده است .
گرفتن تخمک به بروش ترانس واژینال با هداین سونوگرافی مزایای زیادی نسبت به روش لاپاروسکوپیک دارد . ۱) در صورت وجود چسبندگی شدید لگن نیز می توان اووسیت را بدست آورد . ۲) نیازی به بیهوشی عمومی نمی باشد ۳) پانکچر فولیکولها به روش ترانس واژینال خطرات احتمالی کمتری دارد .۴)طول عمل و مدت زمان ریکاوری کوتاهتر می شود ۵) اووسیت ها در مواجهه با دی اکسید کربن پنوموپریتونئوم قرار نمی گیرند زیرا بنظر می رسد این گاز موجب اسیدی شدن مایع فولیکولی می شود .
عوارض عمل برداشتن تخمک شامل عفونت ، خونریزی و تروما به ارگانهای مجاور است . برطبق بعضی از گزارشات احتمال بروز عفونت بعد از عمل از ۲/۰% تا ۵۸/۰% متفاوت است که تا ۲۴/۰% احتمال تشکیل آبسه توبو اوارین وجود دارد .
تشکیل آبسه بین یک تا شش هفته بعد از گرفتن تخمک اتفاق می افتد عوامل زمینه ساز عفونت عبارتند از وجود سابقه بیماری التهابی لگنی ، پانکچر نمودن کیست اندومتریوتیک ، پانکچر هیدروسالپنکس و ورود اتفاقی به روده در جریان گرفتن تخمک می باشد . در این میان علیالخصوص پانکچر نمودن یک کیست اندومتریوتیک میتواند موجب بروز پریتونیت شیمیایی وایجاد آبسه بعد از عمل گردد . برای کاهش این خطرات باید کیست با فلاشینگ مدیا شستشو داده شود و دادن آنتی بیوتیک داخل وریدی حین عمل توصیه می شود . محتویات اندومتریوما همچنین بنظر میرسد برای تخمک توکسیک باشد و باید احتیاط شود و سوزن با فلاشینگ شستشو داده شود و در آزمایشگاه نیز از یک دیش پتری جدید استفاده گردد . وجود هر گونه عفونت بعد از عمل با کاهش میزان لانه گزینی همراه خواهد بود .
وارد نمودن سوزن بدفعات بداخل کاف واژن و دستکاری نامناسب پروب واژینال میتواند موجب بروز خونریزی شود .ریسک خونریزی واژینال در حدود۰۹/۰ % گزارش شده است .معمولا خونریزی از محل پانکچر کاف واژن با وارد نمودن فشار توسط پروب در حین عمل کنترل میشود و بندرت بعد از خارج نمودن سوزن و پروب در پایان عمل به زدن سوچور در محل پانکچر کاف واژن نیاز خواهد بود.آسپیراسیون خون از سوزن نشاندهنده اسیب جدار فولیکول یا عروق خونی تخمدان می باشد.نگه داشتن سوزن در وسط فولیکول احتمال آسیب به جدار فولیکول را کاهش میدهد .
اگر شک به هماتوم رترو پریتونئال یا خونریزی داخلی وجود داشت بعد از عمل باید سونوگرافی لگنی انجام داده و در صورت وجود خونریزی پایدار باید اقدام سریع در جهت انجام لاپاراتومی اورژانس و جلوگیری از خونریزی بعمل آید تا از خونریزی شدید و از دست رفتن خون جلوگیری شود .
گرفتن تخمک به روش ترانس واژینال بکمک سونوگرافی بندرت با صدمه به ارگانهای مجاور مانند مثانه . روده . حالب و آپاندیس همراه است . اگرچه عوارض بیهوشی نیز نادر است ولی واکنش وازو واگال منجر به برادیکاردی شدید و آریتمی قلبی و آسیستول در اثر فشار عمقی شکم جهت دسترسی به تخمدانهایی که در موقعیت بسیار بالا قرار گرفته بودند گزارش شده است .
انتقال جنین
در اکثر مراکز اووسیتها در روز سوم و یا پنجم بسته به تجربه آزمایشگاه امبریولوژی آن مرکز منتقل میشوند. گذاشتن جنین در داخل کاویته اندومتر مرحله بسیار حساسی است که موفقیت کلی را تحت تاثیر قرتر میدهد کاتترهای با نوک اکوژن با پوشش تفلون انجام این مرحله را تحت هداین سونوگرافی ابدومینال به حد اپتیموم رسانده است . (۴۸) انجام مرحله آزمایشی انتقال امبریو(mapping ) در سیکل قبل از تحریک تخمدان به انتقال راحتتر جنین کمک خواهد نمود .
حماین از فاز لوتئال
گرفتن تخمک به روش آسپیراسیون با خارج نمودن مقادیر متنابهی از سلولهای گرانولوزا همراهست .این مسئله همراه با مهار گنادوتروپین ها که در این روش بعمل می اید تولید پروژسترون در فاز لوتئال را به مقدار زیادی کاهش می دهد.
حماین از فاز لوتئال با مصرف پروژسترون یا تزریقات مجدد HCG در فاز لوتئال بعمل می اید . فرمولاسیونهای متعدد پروژسترون امروزه در دسترس می باشند: پروژسترون محلول در چربی داخل عصلانی –کپسولهای پروژسترون میکرونیزه واژینال _ شیاف های واژینال و ژلهای واژینال در .
مطالعاتی که جهت مقایسه عملکرد آنها صورت گرفته است هیچکدام بر دیگری ارجحیت نداشته است . ولی هیچیک از این مطالعات بحد کافی بزرگ نبوده است که از قدرت کافی برخودار باشد . تجویز پروژسترون تا مرحله شیفت لوتئال که معمولا در هفته های ۱۲-۱۰ صورت میگیرد ادامه داده میشود .
پره اکلامپسی چیست؟
پره اکلامپسی اختلال پیچیده ای است که حدود ۵ تا ۸ درصد زنان حامله را درگیر می کند. تشخیص پره اکلامپسی بر فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار (بطور طبیعی پروتئین در ادرار دیده نمی شود) بعد از هفته ۲۰ حاملگی است. این اختلال در بیشتر موارد بعد از هفته ۳۷ حاملگی شروع می شود ولی در هر زمانی از نیمه دوم حاملگی و نیز در زمان زایمان و یا حتی بعد از زایمان (معمولا در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول بعد از زایمان) ممکن است دیده شود. بروز این اختلال قبل از هفته ۲۰ حاملگی نیز در موارد نادری نظیر حاملگی مولار امکان دارد. پره اکلامپسی می تواند حفیف یا شدید باشد و نیز پیشرفت آن ممکن است آهسته یا سریع باشد. تنها راه بهبود بیمار زایمان است.
تأثیر پره اکلامپسی بر سلامت مادر و جنین
هر چه پره اکلامپسی شدید تر باشد و زودتر رخ دهد خطر آن برای مادر و جنین بیشتر است. بیشتر زنانی که دچار پره اکلامپسی می شوند دچار نوع خفیف آن در نزدیکی زمان زایمان می شوند و با مراقبت های مناسب خطری متوجه آنها یا جنینشان نخواهد بود.
ولی در موارد شدید، این بیماری می تواند قسمت های مختلف بدن را درگیر کرده و مشکلاتی جدی و حتی خطر مرگ را برای بیمار به همراه داشته باشد. به همین دلیل در صورتیکه پره اکلامپسی شدید بوده و یا بدتر شود بیمار باید زایمان زودرس داشته باشد.
پره اکلامپسی باعت انقباض عروق و در نتیجه افزایش فشار خون و کاهش جریان خون می شود. کاهش جریان خون، بسیاری از اندام ها نظیر کبد، کلیه ها و مغز را تحت تأثیر قرار می دهد. کاهش جریان خون رحم می تواند سبب مشکلاتی نظیر کاهش رشد جنین، کاهش مایع آمنیوتیک، و پارگی جفت شود. بعلاوه، در صورتیکه نیاز به زایمان زودرس باشد جنین ممکن است نارس بدنیا بیاید.
تغییرات عروق خونی ناشی از پره اکلامپسی ممکن است سبب نشت مایع از مویرگ ها شده و در نتیجه باعث تورم یا ادم شود. همچنین نشت مایع از عروق کوچک کلیه ها سبب ورود پروتئین از جریان خون به ادرار می شود. (وجود مقادیر بسیار اندک پروتئین در ادرار طبیعی است ولی اگر از آن بیشتر شود نشان دهنده مشکل است.)
در بعضی موارد نادر، پره اکلامپسی می تواند منجر به بروز حملاتی شود که اکلامپسی خوانده می شود. در واقع پره اکلامپسی به این دلیل به این نام خوانده می شود که می تواند زمینه ای برای بروز اکلامپسی باشد (پیشوند “پره” به معنای “پیش” است). برای تمام زنانی که به پره اکلامپسی مبتلا هستند سولفات منیزیم بعنوان ضد تشنج داده می شود. دلیل این مسئله این است که پیش بینی بروز تشنج بسیار مشکل است، هر چند اغلب قبل از بروز تشنج علائمی نظیر سردرد شدید یا مستمر، تاری دید یا دیدن نقاطی در میدان دید، یا درد شدید در قسمت های بالایی شکم دیده می شود.
حدود ۲۰% زنان مبتلا به پره اکلامپسی شدید دچار وضعیتی بنام سندرم HELLP خواهند شد. نام این سندرم از حروف اول Hemolisis (همولیز: شکسته شدن گلبول های قرمز خون)، Elevated Liver enzymes (بالارفتن آنزیم های کبدی)، و Low Plateletes (کاهش تعداد پلاکت ها - سلول های خونی که وجود آنها برای انعقاد خون ضروری است) گرفته شده است. وجود این بیماری خطر را برای مادر و جنین نسبت به پره اکلامپسی بیشتر می کند. بیماران مبتلا به پره اکلامپسی مرتب از نظر علائم سندرم HELLP آزمایش خون می شوند.
تشخیص
پره اکلامپسی بویژه در مراحل اولیه، اغلب علامت روشنی ندارد. بعلاوه، بعضی از علائم پره اکلامپسی نظیر ورم و افزایش وزن ممکن است شبیه عوارض معمول حاملگی باشند. بنابراین بیماری ممکن است قبل از اینکه در مراقبت های معمول حاملگی که فشار خون و میزان پروتئین ادرار اندازه گیری می شود مشخص شود تشخیص داده نشود. به همین دلیل مراجعه مرتب جهت مراقبت های حاملگی اهمیت دارد.
فشار خون سیستولیک بیشتر از ۱۴۰ یا دیاستولیک بیشتر از ۹۰ میلی متر جیوه فشار خون بالا تلقی می شود. از آنجا که فشار خون در طول روز نوسان دارد برای اطمینان از بالا بودن، فشار خون باید بیش از یک بار اندازه گیری شود. میزان پروتئین ادرار نیز نوسان دارد بنابراین اگر پزشک بعد از اندازه گیری پروتئین ادرار در یک نوبت، به پره اکلامپسی مشکوک باشد دستور آزمایش اندازه گیری پروتئین ادار ۲۴ ساعته می دهد. در این آزمایش بیمار ادرار ۲۴ ساعت را جمع آوری کرده و آزمایشگاه میزان پروتئین را در ادرار می سنجد.
پره اکلامپسی ممکن است بین زمان های مراجعه و بطور ناگهانی نیز اتفاق بیفتد. بنابراین آگاهی از علائم احتمالی بسیار مهم است. در صورتیکه متوجه تورم در صورت یا پف دور چشم شدید و یا تورم دستها بیشتر از مختصر بود و یا تورم زیاد یا ناگهانی در پاها یا قوزک پا مشاهده کردید بلافاصله با پزشک معالج خود تماس بگیرید. تورم بدلیل احتباس آب (که خود می تواند باعث افزایش وزن شود) رخ می دهد، بنابراین اگر در عرض یک هفته افزایش وزنی بیش از ۱.۵ کیلوگرم داشتید با پزشک خود تماس بگیرید. البته باید توجه داشت که تمام زنانی که به پره اکلامپسی مبتلا می شوند تورم نخواهند داشت. پره اکلامپسی شدیدتر علائم دیگری را نیز بدنبال خواهد داشت که عبارتند از:
سردرد شدید یا مستمر
تغییرات بینایی شامل دوبینی، تاری دید، دیدن نقاط شناور یا جرقه، حساسیت به نور، یا از دست دادن موقتی دید
درد یا حساسیت شدید در قسمت بالای شکم
تهوع و استفراغ
دلایل پره اکلامپسی
علی رغم تحقیقات وسیعی که انجام شده است، علت اصلی این بیماری هنوز کاملا مشخص نیست. احتمال دارد که دلیل واحدی برای این بیماری وجود نداشته باشد. خصوصیات ژنتیکی، بعضی بیماری های زمینه ای، چگونگی واکنش سیستم ایمنی بیمار به حاملگی، و فاکتورهای دیگر ممکن است در این میان نقش داشته باشند. بیشتر پزشکان بر این باروند که بسیاری از موارد پره اکلامپسی در اوایل حاملگی و قبل از اینکه علائم ظاهر شوند شروع می شوند.
یک نظریه این است که جفت به طرز مناسبی در دیواره رحم قرار نمی گیرد و شریان های این منطقه به اندازه ای که باید متسع نمی شوند، در نتیجه خون کمتری به جفت می رسد. در موارد دیگر، ابتلا به بیماری هایی نظیر فشار خون مزمن یا دیابت می تواند سبب کاهش جریان خون جفت شود. این مسئله می تواند سبب ایجاد زنجیره پیچیده ای از اتفاقات شود که عبارتند از انقباض عروق خونی (که سبب افزایش فشار خون می شود)، تخریب دیواره رگ ها (که سبب تورم و دفع پروتئین از ادرار می شود) و تغییر در انعقاد خون که خود می تواند سبب مشکلاتی دیگر شود.
آیا بالا بودن فشار خون قبل از حاملگی خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می دهد؟
بلی. در صورتیکه بیمار قبل از حاملگی یا در طی نیمه اول حالگی فشار خون بالا داشته باشد مبتلا به فشار خون مزمن تلقی شده و باید از نظر فشار خون و همچنین علائم پره اکلامپسی و نیز عوارض دیگر تحت نظر باشد. زنان مبتلا به فشار خون مزمن که دچار پره اکلامپسی می شوند نسبت به زنانی که یکی از این دو عارضه را به تنهایی دارند در معرض خطرات بیشتری قرار دارند.
چه مشکلات دیگری خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می دهند؟
بروز پره اکلامپسی برای بار اول، در حاملگی اول شایع تر است. ابتلا به پره اکلامپسی نیز احتمال بروز آن را در حاملگی های بعدی تشدید می کند. هر چه پره اکلامپسی شدیدتر باشد و زودتر اتفاق بیفتد، خطر آن بیشتر است. در واقع، شروع پره اکلامپسی قبل از هفته ۳۰ حاملگی، خطر ابتلا مجدد را تا ۴۰% افزایش می دهد. عوامل خطر دیگر عبارتند از:
فشار خون مزمن (همانطور که در بالا گفته شد)
بعضی از اختلالات انعقادی، دیابت، بیماریهای کلیوی، یا بعضی بیماریهای اتوایمون نظیر لوپوس
سابقه خانوادگی ابتلا به پره اکلامپسی (مادر، خواهر، مادر بزرگ، خاله، عمه)
چاقی (اندکس جرم بدن ۳۰ یا بیشتر)
حاملگی دو قلو یا چند قلو
سن کمتر از ۲۰ سال یا بیشتر از ۴۰ سال
درمان پره اکلامپسی
درمان پره اکلامپسی به شدت بیماری، زمان گذشته از شروع حاملگی، و وضعیت جنین بستگی دارد. بیمار احتمال دارد حداقل برای ارزیابی اولیه و شاید برای بقیه حاملگی در بیمارستان بستری شود. علاوه بر اندازه گیری فشار خون و آزمایش ادرار، آزمایشات خون دیگری ممکن است برای ارزیابی شدت بیماری انجام شود. برای ارزیابی رشد و وضعیت جنین سونوگرافی، بیوفیزیکال پروفایل، و Non-Stress Test نیز انجام می شود.
در صورتیکه بیمار پره اکلامپسی خفیف داشته باشد و در هفته ۳۷ حاملگی یا بعد از آن باشد روند زایمان بوسیله دارو به بیمار القاء می شود (بویژه اگر گردن رحم شروع به اتساع کرده باشد). در صورتیکه علائم دال بر این باشند که جنین ممکن است زایمان طبیعی را تحمل نکند بیمار سزارین خواهد شد.
در صورتیکه بیمار زیر هفته ۳۷ حاملگی باشد و بیماری خفیف بوده و وضعیت بیمار به نظر پایدار برسد و نیز وضعیت جنین خوب باشد ادامه حاملگی امکان پذیر است. در چنین وضعیتی، بیمار ممکن است به خانه فرستاده شده و توصیه به استراحت شود و یا برای استراحت بیشتر و تحت نظر قرار گرفتن در بیمارستان بستری شود. هر چند مطالعات نشان نداده اند که استراحت مطلق سبب بهتر شدن وضعیت مادر و جنین می شود ولی به هر حال فشار خون در وضعیت استراحت پایین تر است. به همین دلیل، بیشتر پزشکان محدودیت فعالیت و استراحت را توصیه می کنند. (استراحت مطلق احتمالاً بدلیل اینکه ممکن است خطر انعقاد خون را افزایش دهد کمک کننده نیست.)
بیمار چه در خانه باشد چه در بیمارستان، تا آخر دوره حاملگی تحت نظر قرار می گیرد. در صورتیکه بیمار در خانه استراحت کند به این معنی است که باید مرتب جهت اندازه گیری فشار خون و آزمایش ادرار و همچنین سونوگرافی و Non-Stress Test به پزشک معالج خود مراجعه کند. همچنین باید روزانه تعداد دفعات ضربه زدن جنین را گزارش کند. چنانچه در هر زمانی علائم نشان دهنده بدتر شدن پره اکلامپسی و یا عدم رشد جنین باشند بیمار مجدداً در بیمارستان بستری شده و احتمالاً باید هر چه زودتر کودک خود را بدنیا آورد.
در صورتیکه پره اکلامپسی شدید باشد بیمار قطعاً باید بقیه دوران حاملگی را در بیمارستان بستری باشد. برای بیمار به منظور جلوگیری از تشنج احتمالی سولفات منیزیم و در صورتیکه فشار خون خیلی بالا باشد داروهای ضد فشار خون تجویز می شود. در صورتیکه حاملگی در هفته ۳۴ یا بیشتر باشد زایمان در بیمار القاء شده و یا سزارین می شود. در صورتیکه سن حاملگی کمتر از ۳۴ هفته باشد جهت کمک به تکامل سریع تر ریه های کودک از داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون) استفاده می شود. در صورتیکه اولین علامت از بدتر شدن پره اکلامپسی (شامل سندرم HELLP یا اکلامپسی) دیده شود و یا رشد جنین متوقف شود صرف نظر از سن حاملگی القاء یا سزارین انجام می گیرد.
بعد از بدنیا آمدن کودک، بیمار تا چند روز در بیمارستان تحت نظر قرار گرفته و از نظر فشار خون و سایر عوارض کنترل می شود. بسیاری از موارد اکلامپسی یا سندرم HELLP بعد از بدنیا آمدن نوزاد و معمولاً در ۴۸ ساعت اول بعد از زایمان اتفاق می افتند. در بیشتر بیماران، بویژه مبتلایان به پره اکلامپسی حفیف، فشار خون ظرف حدوداً یک روز پایین می آید. در موارد شدیدتر فشار خون مدت بیشتری بالا می ماند. به این بیماران برای جلوگیری از تشنج تا ۲۴ ساعت بعد از زایمان از راه وریدی سولفات منیزیم داده می شود. این بیماران ممکن است مجبور باشند تا مدتی از داروهای ضد فشار خون استفاده کنند.
پیشگیری
هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از پره اکلامپسی وجود ندارد، هر چند در این زمینه تحقیقاتی در حال انجام است. بعضی مطالعات بدنبال این هستند که شاید مصرف کلسیم بیشتر یا آسپیرین با دوز پایین بتواند در پیشگیری یا درمان پره اکلامپسی کمک کننده باشد ولی نتایج این مطالعات چندان مثبت نبوده و بیشتر متخصصین آنها را بصورت معمول برای زنانی که کمتر در خطر هستند توصیه نمی کنند. در یک مطالعه کوچک نشان داده شد که زنانی که ویتامین های C و E مصرف کرده بودند کمتر دچار پره اکلامپسی شده بودند. در این زمینه مطالعات وسیعی در انگلستان و آمریکا در جریان است. تا زمانیکه راهی برای پیشگیری از این عارضه پیدا شود بهترین کار مراجعه مرتب برای مراقبت های زمان بارداری است.
تفاوت پره اکلامپسی با فشار خون حاملگی
بالا بودن فشار خون بعد از هفته ۲۰ حاملگی بدون وجود پروتئین در ادرار، “فشار خون حاملگی” (بالا بودن فشار خون ناشی از حاملگی) خوانده می شود. در صورتیکه در مراحل بعد پروتئین در ادرار دیده شود تشخیص به پره اکلامپسی تغییر می کند. این وضعیت تقریباً در یک چهارم زنانی که در ابتدا تشخیصشان فشار خون حاملگی است دیده می شود.
احتمال برگشت فشار خون به حالت طبیعی بعد از بدنیا آوردن کودک زیاد است. در صورتیکه فشار خون ۳ ماه بعد از زایمان هنوز بالا باشد تشخیص، فشار خون مزمن است. البته این بدان معنا نیست که عامل ایجاد فشار خون مزمن فشار خون حاملگی بوده است بلکه احتمالاً بیمار از قبل به فشار خون مزمن مبتلا بوده و خود اطلاع نداشته و در مراقبت های حاملگی بالا بودن فشار خون تشخیص داده شده است. حاملگی معمولاً باعث کاهش فشار خون در اواخر سه ماهه اول و در طول سه ماهه دوم می شود و به همین دلیل فشار خون مزمن ممکن است موقتاً مخفی شود. بنابراین اگر اولین مراجعه برای مراقبت دوران حاملگی در اواخر سه ماهه اول یا بعد از آن باشد بالا بودن فشار خون ممکن است تا سه ماهه سوم حاملگی تشخیص داده نشود.
منبع:پزشکان بدون مرز