افسردگی پس از زایمان چیست و به چه علت بوجود می آید؟

تحریک احساسات بعد از زایمان تا حدی طبیعی است و انتظار میرود که رخ دهد. بسیاری از مادران پس از زایمان دچار احساس تشویش می شوند.

گرفتگی خلق پس از زایمان (Baby Blues)

حداقل 60 تا 80 درصد مادران پس از زایمان دچار گرفتگی خلق " "Baby Blues می شوند که نوعی افسردگی خفیف است و چند روز تا یک هفته پس از زایمان ادامه می یابد ولی هیچگاه بیش از 2 هفته طول نمی کشد. مادرانی که دچار این ناراحتی می شوند ممکن است زیاد گریه کنند و مضطرب و تحریک شده به نظر برسند و یا حتی قادر به خوابیدن نباشند. اکثراً پس از کمی استراحت و هنگامیکه اطرافیان آنها را در نگهداری از نوزاد یاری دهند و یا حتی پس از یک گریۀ طولانی متعاقب استرس و هیجان زایمان، احساس بهتری خواهند داشت.

افسردگی پس از زایمان

اگر ناراحتی و تنگی خلق پس از حدود 2 هفته بر طرف نشود ممکن است علت آن افسردگی بعد از زایمان باشد. 10 تا 20 درصد از مادران پس از زایمان دچار تابلوی کامل بالینی افسردگی می شوند که ممکن است از 2 هفته تا یکسال به طول بیانجامد. در رابطه با علت این اختلال هنوز کارشناسان به یک نظریه قطعی نرسیده اند اما جملگی بر این امر که مجموعه ای عوامل هورمونی، بیوشیمیایی، محیطی، روانشناسی و ژنتیک در ایجاد آن دخالت دارد متفق القولند. اُفت سطح هورمون ها بلافاصله پس از زایمان نیز ممکن است تا حدی بر این امر مؤثر باشد.

احساس شعف از تولد نوزاد خیلی سریع از بین می رود و جای خود را به مسئولیتـهای متـعددی می دهد که بر عهدۀ والدین است. مراقبت از نوزاد در عین حال که موجب خرسندی است، ممکن است فشار زیادی بر آنهایی که بخصوص برای اولین بار مادر شده اند، وارد آورد.

آیا من در معرض ابتلا به افسردگی پس از زایمان هستم؟

بعضی از خانم ها بیشتر از سایرین در معرض این اختلال هستند. شما نیز در صورتیکه واجد شرایط زیر باشید در این دسته قرار دارید:

• سابقۀ ابتلا به افسردگی یا سایر اختلالات روانی در خود فرد یا افراد خانواده و یا بروز حملات اضطراب در دوران بارداری.
• بارداری بدون برنامه ریزی قبلی.
• عدم حمایت همسر.
• وجود مشکلات زناشویی.
• وجود مشکلات مالی.
• بروز تغییر جدی در زندگی همزمان با تولد نوزاد نظیر نقل مکان یا از دست دادن شغل.
• سابقۀ وجود سندرم پیش از قاعدگی شدید.
• وجود عوارض مامائی.
• سابقۀ مشکلات شدید دراوان کودکی نظیر تجاوز جنسی یا از هم پاشیدگی خانواده.

با این حال به خاطر داشته باشید که صرف وجود این عوامل دلیل بروز افسردگی پس از زایمان نیست. بسیاری از خانم ها که دارای چندین عامل خطرزا هستند هرگز دچار افسردگی نمی شوند و بالعکس افرادی نیز با یک یا دو عامل خطرزا و یا حتی بدون هیچ گونه عامل خطرزا به افسردگی شدید مبتلا می شوند.

چگونه می توانم بفهمم که دچار افسردگی پس از زایمان شده ام؟

پزشک شما بهتر از هر فرد دیگر تشخیص خواهد داد که شما دچار این اختلال شده اید یا خیر. خودتان نیز ممکن است متوجه علائمی بشوید که عبارتند از:

• بی خوابی
• تمایل به گریه یا اندوه شدید که تمام روز ادامه داشته باشد
• کاهش علاقه نسبت به انجام بسیاری از فعالیت ها
• اشکال در تمرکز حواس
• تغییر اشتها
• اضطراب
• اختلالات خلق و تحریک پذیری
• احساس گناه شدید
• حملات پانیک (علائم آن عبارتند از افزایش تعداد ضربانات قلب، سرگیجه، منگی، احساس وقوع یک اتفاق ناگوار)
• افکار خودکشی

مهم است که تفاوت بین تغییرات طبیعی احساسات بدنبال تولد نوزاد را با حالاتی که نیاز به درمان و حمایت های بعدی دارد، بدانید. این تنها احساس شما نیست که نشان می دهد اشکالی وجود دارد بلکه شدت و تعداد دفعات آن احساس و مدتی که طول می کشد بسیار حائز اهمیت است. به عبارت دیگر بسیاری از مادران جدید در طول ماه های اول پس از تولد نوزاد احساس اندوه و اضطراب دارند. ولی اگر شما تمام روز در حال گریه کردن هستید و این حالت چند روز متوالی طول می کشد و نیز دچار حملات پانیک می شوید، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.

در صـورتیـکه قبلاً دچار افسـردگی پس از زایمان شده اید، چگونه می توانید از وقوع مجدد آن پیشگیری کنید؟

آیا قبلاً دچار افسردگی پس از زایمان شده اید؟ در این صورت شانس ابتلا شما در هر بار بارداری 50–50 است بنابراین بهتر است خود را برای این احتمـال آماده سـازید. آمادگی به شما قدرت می بخشد وضعیت را بهتر کنترل کنید و احتمال عود را نیز کاهش داده در صورت بروز علائم، از شدت آنها می کاهد.

بر طبق نظریۀ Karen Kleiman که مؤسس و مدیر "مرکز استرس های پس از زایمان" در آمریکاست، شما می توانید در دوران بارداری اقدامات مهمی انجام دهید تا احتمال بروز این بیماری را با شدت قبل کاهش دهید:

• با تمام پزشکان و دست اندکارانی که در دفعۀ قبل به شما کمک کردند تماس بگیرید. این افراد ممکن است شامل پزشک شخصی شما، درمانگر شما و یا روانپزشک شما باشند. موضوع را با آنها در میان بگذارید و راه حلی را برگزینید که مورد موافقت همه باشد. اگر افسردگی شما با دارو کاملاً درمان شده است می توانید بلافاصله بعد از زایمان از همان داروها استفاده کنید. نشان داده شده است که این عمل احتمال عود را به نحو شگرفی کاهش می دهد. بعضی از خانم ها ترجیح می دهند که صبر کنند و احساسات خود را بسنجند و فقط در صورت بروز علائم دارو مصرف کنند. با این حال زمانی که علائم بروز می کنند هر چه مدت زمان احساس بد بیشتر باشد درمان بیماری سخت تر خواهد بود.
• با همسر خود در رابطه با مشکل خود صحبت کنید. آنچه را که دفعه قبل باعث کمک به شما شده است و نیز آنچه را که به شما کمک نکرده است با او در میان بگذارید. یک برنامۀ حمایتی ایجاد کنید. چه کسی باید به شما کمک کند؟ مادر؟ مادر شوهر؟ پرستار بچه؟ سایر دوستان یا اعضای خانواده؟
• از بروز هر گونه خستگی یا استرس بپرهیزید. استراحت کافی، غذای مناسب و ورزش را فراموش نکنید.
• برای فعالیت های خود محدودیتی قائل شوید. از کار بیش از حد بپرهیزید، چه در دوران بارداری و چه پس از زایمان. فعالیت بیش از حد شما را خسته می کند و احتمال بروز افسردگی را افزایش میدهد